Η TZAZ ΚΑΙ Η ΓΕΝΙΑ ΤΩΝ BEAT, ΤΑΞΙΔΕΥΟΝΤΑΣ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ...ΠΟΙΗΤΙΚΑ

Posted by Ίδρυμα Ποίησης | Posted in | Posted on 9:15 μ.μ.

0



Η Τζαζ και η γενιά των Μπιτ
Στα έργα της γενιάς των μπιτ, οι πλέον αντιπροσωπευτικοί χαρακτήρες ήταν μοναχικοί με έναν τρόπο που αντανακλούσε τη ζώσα πραγματικότητα ορισμένων δημιουργών, μα εμμέσως και το πρότυπο της τζαζ: τον σόλο αυτοσχεδιαστή μουσικό στην ολότητα της ζωής και της δημιουργίας του. Προσωπικότητες που κινούνταν από το ένα μέρος στο άλλο, στην προσπάθειά τους να συγκινηθούν και να επικοινωνήσουν σε βάθος… Κοινό σημείο της αναζήτησης, της κοινωνικής αποδοχής και της ελευθερίας των μαύρων μουσικών, η τζαζ ήταν ένα δυναμικό στοιχείο που επαναλαμβανόταν ασταμάτητα στη μπιτ λογοτεχνία∙ γέμιζε τις ώρες και τις μέρες των αναζητήσεων, της διασκέδασης και των ενδοσκοπήσεων. Η μαύρη μουσική γέμιζε το λευκό κενό. Προσωπικότητες που βυθίζονταν μέσα της, συχνά αναδύονταν εν εγρηγόρσει. Η τζαζ χρησίμευε ως τονωτικό, ως ελατήριο. Οι μπιτ αρνήθηκαν τη νόρμα, το συμβατικό νόημα του κόσμου, και απέναντι σ’ αυτό το γεγονός βρέθηκαν σαρωμένοι, μπερδεμένοι και περιθωριοποιημένοι. Η τζαζ τους αναπτέρωσε το ηθικό. Από κάθε άποψη, η μουσική αυτή διέθετε τη συνεκτικότητα και τη συνέπεια που εκείνοι ως γενιά, όσο κι αν αναζητούσαν, ποτέ δεν κατέκτησαν. Ο όρος «beat» προϋπήρξε ήδη στο λεξιλόγιο των μουσικών της τζαζ: “I’m beat right , down to my socks”, “I’m dead beat”, “Man, I’m beat” και ούτω καθεξής. Η αισθητική της καθιερώθηκε στις απαγγελίες ποίησης και στις αναγνώσεις, που κάποια στιγμή άρχισαν να μοιάζουν, ή πράγματι να είναι, συναυλίες. Στο Σαν Φρανσίσκο, οι απαγγελίες ποίησης με τη συνοδεία τζαζ είχαν προ πολλού ξεκινήσει. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1950, στο φημισμένο μπαρ Jazz Cellar, ποιητές, όπως ο Κέννεθ Πάτσεν, είχαν δημιουργήσει μια μικρή παράδοση. Ο Ρέξροθ μάλιστα ίσως είναι ο πρώτος που είχε την ιδέα, αφού είχε εμφανιστεί ζωντανά από κοινού με τον θρυλικό Τζέλλυ Ρολ Μόρτον, σε ανύποπτη εποχή, στα τέλη της δεκαετίας του 1920, και στις αρχές της δεκαετίας του 1930, στο Σικάγο. Στη Νέα Υόρκη, η πρώτη φορά που η ποίηση συναντήθηκε ζωντανά  με τη τζαζ  ήταν τη βραδιά της 19ης Νοεμβρίου του 1957 στην γκαλερί Brata, στο Γκρήνουιτς Βίλλατζ. Ο Τζακ Κέρουακ, ο Φίλιπ Λαμαντία και ο Χάουαρντ Χαρτ, που πέρα από ποιητής ήταν και ντράμερ της τζαζ, διάβασαν ποιήματά τους συνοδευόμενοι από το γαλλικό κόρνο του Ντέηβιντ Άμραμ. Το γεγονός αυτό ακολούθησε η συνεργασία του Τζακ Κέρουακ με τον πιανίστα Στηβ  Άλλεν, για μια ολόκληρη εβδομάδα που ξεκίνησε  στις 19 Δεκεμβρίου του 1957, στο πασίγνωστο τζαζ κλαμπ Village Vanguard. Ωστόσο το κοινό ήταν μάλλον απροετοίμαστο. Όταν ο Κέρουακ διάβασε ένα κείμενό του με τίτλο «Η ζωή ενός εξηντάχρονου Μεξικανού πρεζάκια», κάποιοι άρχισαν να χαχανίζουν και κάποιοι παντελώς τον αγνόησαν...

Η μελωδικότητα και οι τεχνικές της τζαζ επηρέασαν άμεσα τους μπιτ. Η εκ βαθέων, αυτόματη-αυθόρμητη γραφή, αποτέλεσε για ένα μεγάλο διάστημα, ιδεώδες στη λογοτεχνία τους. Ορμώμενοι από τον επί τόπου αυτοσχεδιασμό των μουσικών της τζαζ, δημιούργησαν μια πολύ ξεχωριστή, συγκλονιστική γραφή. Λίγοι όμως ήταν αυτοί που επιδόθηκαν σ’ αυτήν. Ήταν πολλοί οι λογοτέχνες της εποχής που, ζώντας το παραλήρημα αυτής της ιδέας, κατάφεραν να μην αναγνωρίσουν ούτε αυτοί οι ίδιοι τι ακριβώς επιδίωκαν ή έγραφαν. Σ’ αυτό το σημείο, χρειάστηκε να βάλει το χέρι του ένας πνευματικός κανόνας, ώστε να δημιουργηθεί πραγματική ποίηση, κι όχι μία, αισθητικού μόνο ενδιαφέροντος, «εξομολογητική γραφή». Πνευματικός κανόνας ήταν για τους μπιτ η θρησκεία, από την οποία απέρρεε το βίωμα της βαθιάς καθημερινής συνειδητότητας. Ο λόγος για μια κατάσταση του νου που προσέγγιζε τη νοητική κένωση ή την έκσταση στη διάρκεια της γραφής…

Ας επανέλθουμε, όμως, στη τζαζ. Οι χειμαρρώδεις αυτοσχεδιασμοί, οι εναλλαγές των μέτρων και η πολυδιάστατη χρήση του βασικού θέματος χάρισαν νέους τρόπους στην προσέγγιση και στη γραφή της λογοτεχνίας. Η εμφάνιση του συγκοπτόμενου ρυθμού στην ποίησή τους ήταν ίσως το πλέον χαρακτηριστικό στοιχείο που προήλθε από την τζαζ, οριοθέτησε αισθητικά τη γραφή των μπιτ, και χάρισε στην ποίησή τους αυτό το χαρακτηριστικό ύφος. Άλλοτε, οι αναφορές σε συγκεκριμένα πρόσωπα μουσικών ή γεγονότα φανέρωναν την αγάπη και την εκτίμηση που έτρεφαν γι’ αυτήν – και για το πόσο είχε γίνει ένα με τη δική τους ζωή.

Στα χρόνια που έδρασαν ως γενιά, οι μπιτ, πέραν του βουδισμού, δεν ταυτίστηκαν παρά μόνο με τη τζαζ. Ένιωσαν πως αυτή ήταν η δική τους μουσική, και το πάθος τους γι’ αυτήν επιβεβαίωνε στον περίγυρο τη διαφορετικότητά τους σε σχέση με την κοινωνία και τη στειρότητα του ακαδημαϊσμού. Αξίζει, όμως, να επισημάνουμε το γεγονός πως οι περισσότεροι από τους ποιητές και τους πεζογράφους χρησιμοποίησαν τα προφανή χαρακτηριστικά της, και δεν προχώρησαν σε έναν πιο βαθύ, εσωτερικό τρόπο. Η τζαζ, εξάλλου, ήταν από καταβολής της κάτι πολύ ιδιαίτερο και πρωτοποριακό. Και παραμένει έτσι. Από τη δική της πλευρά, επίσης, οι μουσικοί που από εκείνα τα χρόνια μέχρι τις μέρες μας ασχολήθηκαν με μεγάλη ζέση και αίσθημα αμοιβαίας αναγνώρισης με τη μπιτ γενιά, είναι πολλοί. Υπήρξαν μάλιστα και προς τη δική της πλευρά ισχυροί επηρεασμοί – αξίζει να αναφέρουμε την πολύ χαρακτηριστική δήλωση του πολύ σπουδαίου, αυτοσχεδιαστή πιανίστα, Σέσιλ Τέηλορ, πως σημαντικό ρόλο στην ολοκλήρωση της τεχνικής του είχε παίξει ο τρόπος γραφής (η χειμαρρώδης γλώσσα) του Τζακ Κέρουακ….

 Είναι γνωστό, βεβαίως, ότι πολλοί από τους μπιτ περνούσαν ατελείωτες ώρες στα μεταμεσονύκτια κλαμπ όπου παιζόταν αρχικά το μπίμποπ*, μα η αφιέρωση σηματοδοτεί προφανέστατα μια «αναγνώριση». Αυτή είναι ίσως και μία από τις πιο τρανές αποδείξεις που καταδεικνύουν ότι τα δοχεία ήταν όντως συγκοινωνούντα, τουλάχιστον ως προς την αισθητική της δημιουργίας, και δεν κινούνταν παράλληλα.

Οι μουσικοί του μπίμποπ έφεραν τα πάνω κάτω στη μαύρη χορευτική τζαζ και στο μπλουζ, δημιουργώντας μια πρωτοπορία.  Οι μπιτ μετέτρεψαν την ευρωπαϊκή και την αμερικανική λογοτεχνική πρωτοπορία σε κίνημα, σε καθημερινό βίωμα. Ένα επιπλέον στοιχείο-κλειδί ήταν, πως οι μπιτ και οι μουσικοί της τζαζ μοιράζονταν την κοινή τους αντίθεση προς τον αμερικανικό πουριτανισμό. Το ενδιαφέρον που έδειξαν οι μπιτ για την τζαζ τη βοήθησε να γίνει ευρύτερα γνωστή και δημοφιλής, ξεφεύγοντας από το περιορισμένο της κοινό και τον κλειστό κύκλο των μπαρ. Εκείνα τα χρόνια, όπως οι κριτικοί κοιτούσαν αφ’ υψηλού τους μπιτ, έτσι αντιμετώπιζαν και την τζαζ ως μουσική χαμηλού επιπέδου. Οι μπιτ ήταν  ανάμεσα στους πρώτους σοβαρούς καλλιτέχνες που αντιμετώπισαν τους μουσικούς της τζαζ με ιδιαίτερο σεβασμό και τους τοποθέτησαν στο ύψος που τους άξιζε πραγματικά. Επί της ουσίας λοιπόν υπήρξε μια βαθιά πυρηνική σχέση, η οποία δεν είχε τίποτε κοινό με το ανούσιο μπίτνικο κλισέ της εμφάνισης και της συμπεριφοράς αμέτρητων Αμερικανών της εποχής, το οποίο υιοθετήθηκε παγκοσμίως με μεγάλη επιτυχία και όλη η ουσία έμεινε στα αζήτητα.

Σε κάποιο άλλο κείμενο για την τζαζ, που δεν κατάφερε να δει το φως της δημοσιότητας, είχα σημειώσει πως «καλά θα κάνουμε να υπενθυμίζουμε τι ακριβώς είναι η τζαζ κουλτούρα, τι πρεσβεύει, και ποια είναι η θέση της στον πραγματικό κόσμο. Ας σημειώσουμε μόνο πως αν την ονομάσουμε, κάπως πρόχειρα, θρησκεία, θα απέχουμε πολύ λιγότερο από την ουσία της, παρά χαρακτηρίζοντάς την αλλιώς. Όπως όλα τα σοβαρά φαινόμενα που συμβαίνουν γύρω μας, έτσι κι αυτή είναι πολλά πράγματα ακόμα, πέρα από το γεγονός πως είναι μουσική». Ένα από αυτά είναι η λογοτεχνική της έκφανση. Έστω και με τον τρόπο αυτής της μετενσωμάτωσης.


 Η κατάσταση στη χώρα μας δε, όπως και στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης, είναι άθλια. Οι ποιητές που αντιλαμβάνονται την εσωτερική λειτουργία της ποίησης είναι, ούτως ή άλλως, δυσεύρετοι, και οι νεότεροι μουσικοί που κατανοούν το πνεύμα της τζαζ το ίδιο επίσης. Παρότι ο Κέννεθ Ρέξροθ επισήμανε από πολύ νωρίς αυτή την κατάσταση στις ΗΠΑ, δεχόμενος μάλιστα τα πυρά πάμπολλων ποιητών και μουσικών, η εξέλιξη των πραγμάτων μοιάζει να του χαρίζει μιαν αφόρητη δικαίωση: «…επήλθε καταστροφή από τους ανθρώπους που δεν γνώριζαν τίποτα ούτε για την τζαζ ούτε για την ποίηση». Η τζαζ φυσικά κατάφερε να επιβιώσει όντας εξαίρεση στον κανόνα. Και μάλιστα σε μία παγκόσμια κοινωνία που δεν είχε φτιαχτεί γι' αυτήν, και η οποία δεν είναι αντάξιά της. Ο απώτερος σκοπός της είναι ίδιος μ’ εκείνον της ποίησης: είτε με γλέντι, με σιωπή, είτε με κραυγή, εκ θεμελίων να την αλλάξει.

Όπως προαναφέραμε, η τζαζ κατακλύζει τόσο τα πεζά όσο και τα ποιητικά κείμενα των μπιτ… Στα πιο σπουδαία ποιήματα του είδους είναι μάλλον δύσκολο να προσλάβει κανείς τον τζαζ χαρακτήρα τους, αν δεν είναι μυημένος, ή αν δεν έχει τη δυνατότητα της ακρόασης των ηχογραφήσεων, ιδιαίτερα όπου η απαγγελία συνοδεύεται από ζωντανή μουσική. Τέτοια παραδείγματα έχουμε με ποιήματα των Κέννεθ Ρέξροθ, Λώρενς Φερλινγκέττι, Τζακ Κέρουακ, Άλλεν Γκίνσμπεργκ, Τεντ Τζόουνς, Αμίρι Μπαράκα, Ρόμπερτ Κρήλυ, και πολλών άλλων ακόμη.


Και μερικές παρατηρήσεις για την «τζαζ ποίηση»:

Η πρώτη ποιήτρια που έγραψε εκτενώς για τη τζαζ στα ποιήματά της ήταν η Μίνα Λόι. Στο ποίημα «In widow’s Jazz» η Λόι παραπέμπει στην τζαζ σκηνή του Σικάγο. Η Λόι έκανε λόγο για τα τζαζ κλαμπ και τους ήχους της μουσικής στα ποιήματά της. Σπανίως, ωστόσο, επικεντρωνόταν στην  ίδια τη μουσική ή στην κουλτούρα της. Οι θετικές αναφορές αναφορικά με τη τζαζ την καθιστούν πολύτιμη εισηγήτριά της, και τα σχετικά μ’ αυτήν ποιήματά της χάρισαν στο μουσικό αυτό ιδίωμα ένα βήμα για περαιτέρω καλλιτεχνική και κοινωνική αποδοχή ως είδος ψυχαγωγίας...
Ως νέο στυλ, η «τζαζ ποίηση» φανέρωσε την ισχυρότατη δυναμική που είχε αναπτύξει η τζαζ στο πλαίσιο της αμερικανικής κουλτούρας της δεκαετίας του 1920. Κι έκτοτε, τόσο η τζαζ όσο και η ποίησή της, αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της αμερικανικής έκφρασης…
Το γεγονός πως η τζαζ ποίηση είναι γέννημα –θρέμμα της Αμερικής δεν θα πρέπει επ’ ουδενί να μας δημιουργεί συστολή, είτε περιφρόνηση. Μπορεί να πει κανείς πως, όπως ο Όμηρος, είναι αποκλειστικά ημεδαπή αξία που δεν δύναται να τη μοιραστεί κανείς ξένος μαζί μας,  άλλο τόσο είναι η τζαζ ποίηση μια περιορισμένη αμερικανική καλλιτεχνική έκφραση. Η ίδια η τζαζ, εξάλλου, είναι ο απόλυτος κολοφώνας της οικουμενικότητας. Ως εκ τούτου, και η ποίησή της έχει οικουμενικό χαρακτήρα. Κάτω από το πρίσμα αυτών των συνθηκών, λοιπόν, γίνεται η προσπάθεια να παρουσιαστεί ιστορικά αυτό το φαινόμενο…

 Στα μέσα της δεκαετίας του 1940, με την έκρηξη του μπίμποπ*, η τζαζ ανακαινίστηκε. Ως τότε, και φτάνοντας στη δεκαετία του 1950, μία πλειάδα ποιητών επηρεάστηκαν από την τζαζ και βάλθηκαν να συνδυάσουν με ποικίλους τρόπους τη μουσική με τους δικούς τους στίχους. Άξιο προσοχής ήταν το γεγονός πως οι περισσότεροι, σχετικοί με την τζαζ ποιητές ήταν λευκοί. Ο Τζακ Σπάισερ, ο Κένεθ Πάτσεν, ο Κένεθ Ρέξροθ ήταν από τους πρώτους που επιδόθηκαν όχι τόσο στον ανάλογο τρόπο γραφής, όσο στην υπεράσπιση της τζαζ ως σχολής πολύ υψηλών προδιαγραφών, και στην πολυετή απαγγελία ποιημάτων συνοδευόμενοι από ταλαντούχους μουσικούς. Λίγο αργότερα, ορισμένοι ποιητές της γενιάς των μπιτ έδειξαν τόση πίστη και αφοσίωση στον συνδυασμό νεωτερικής ποίησης και τζαζ, που έφτασαν στο σημείο να ταυτιστούν με τον όρο «τζαζ ποίηση», και να καθορίσουν, σε μεγάλο βαθμό, την ιδέα που έχουμε σήμερα για αυτήν.
Την ίδια χρονική περίοδο, στον ευρύτερο χώρο των τεχνών αντίστοιχη ήταν και η ταύτιση της σχολής του αφηρημένου εξπρεσιονισμού με τη τζαζ, ίσως μάλιστα με έναν πιο άμεσο και καταδεικτικό τρόπο. Έργα των ζωγράφων αυτής της σχολής διακοσμούσαν συχνά έκτοτε εξώφυλλα δίσκων της τζαζ, και πολλοί από τους γνωστότερους ζωγράφους σχολίασαν ανοιχτά τη σχέση της τζαζ με το νεοσύστατο κύμα αντικομφορμισμού στις τέχνες. Είναι προφανές πως, δίχως την εμφάνισή της, πολλές από τις καινοτόμες, χαρακτηριστικές ιδιότητες των καλλιτεχνικών κινημάτων δεν θα είχαν εμφανιστεί, ούτε θα είχαν υλοποιηθεί με τόσο εμπεριστατωμένο και πειστικό τρόπο…



____
 
Γκρέγκορυ Κόρσο

 Ρέκβιεμ για τον Bird* Parker, Μουσικό

 ετούτη η προφητεία ήρθε με το ταχυδρομείο:
στον τελευταίο φόνο των πουλιών
κάποιο άφαντο πουλί θα παραμείνει
και γοερά δεν θα θρηνήσει
και το πουλί το άφαντο θα 'ναι ένα ανόητο πουλί
ένα πουλί που θα κρατήσει για πολύ
υπάρχει κάπου ένα δωμάτιο
μέσα σ' έναν χώρο
που μέσα του σε μια γωνία
κείται ένα παλιό σαξόφωνο
σαν μία χούφτα ρύζι
κι αναρωτιέται πού είναι ο Bird

 ΦΩΝΗ ΠΡΩΤΗ

 ε, άνθρωπε, ο Bird είναι νεκρός
το σαξόφωνό του κάπου το κλείδωσαν 
το σαξόφωνό του σε κάποια γωνιά το άφησαν 
πού 'ναι το σαξόφωνο, άνθρωπέ μου, πού;

 ΦΩΝΗ ΔΕΥΤΕΡΗ

 γάμα το σαξόφωνο
ο Bird πού είναι;

 ΦΩΝΗ ΤΡΙΤΗ

 χάθηκε
ο Bird ήταν πιο φευγάτος κι απ' τον ήχο
έσπασε το φράγμα μ' ένα φύσημα απαλό
ο Bird ήταν απ' το φεγγάρι ψηλότερος
ο Bird επίσης πάνω απ' τη στέγη αιωρούνταν
έπεσε σαν παράξενος καλόγερος
με το σαξόφωνο στο χέρι, απ' όλους ψηλότερος
κάτω κοιτάζοντας τον κόσμο
με μάτια παράξενα μισόκλειστα
στον εαυτό του λέγοντας: "ναι, ναι"
που τίποτα δεν σήμαινε απολύτως τίποτα

 ΦΩΝΗ ΤΕΤΑΡΤΗ

 στης πρώτης βραδινής μέθης το σόλο
στο ρετιρέ του παίζοντας
ο Bird κρατούσε ένα μαύρο λουλούδι στο μαύρο του χέρι
και φύσηξε με το σαξόφωνό του κατά τον ουρανό
κι ο ουρανός έγινε φανταστικός!
και στη μέση της μπουχτισμένης απ' τους ανθρώπους
χρήσης των πραγμάτων
ο Bird σφύριξε μία ποικίλη εφημερότητα
ένα ζόρικο ρυθμικό ξέσπασμα
που τα αστέρια τα έχασαν
τότε ήταν που ήρθε ένα άφαντο πουλί

 ΦΩΝΗ ΤΡΙΤΗ

 ναι, το άφαντο πουλί -
καθώς ο Bird έπαιζε
ήρθε ένα άλλο πουλί  
ένα πουλί που δεν υπήρχε
ένα πουλί ανύπαρκτο με μεγάλα φτερά κουρελιασμένα
ο Bird σημασία δεν του 'δωσε - συνέχισε να παίζει
και το παλαιό πουλί πλησίασε κοντά

 ΦΩΝΗ ΠΡΩΤΗ

 έτσι έγινε, κι άκουσα πως
το κουρελιάρικο πουλί μπροστά στον Bird προσγειώθηκε
και τον κοίταξε ευθεία στα μάτια
ο Bird του είπε: "χαλάρωσε"
και συνέχισε να παίζει

 ΦΩΝΗ ΔΕΥΤΕΡΗ

 φάνηκε ο Bird πως νίκησε κείνο το πουλί

 ΦΩΝΗ ΠΡΩΤΗ

 μόνο για λίγο,
το άφαντο πουλί άρχισε ν' αφρίζει απ' το στόμα
βγάζοντας φάλτσα και παραφωνίες
"ε εσύ, αλλού τράβα να παίξεις" παρακάλεσε ο Bird
μα το άφαντο πουλί βάδιζε μπρος και πίσω
σαν γερο-κερατάς με μυστική δολοπλοκία

 ΦΩΝΗ ΤΡΙΤΗ

 ναι, τότε ο Bird κατάλαβε τη φάση
και το 'ριξε στην πλάκα
ο Bird ήταν έτοιμος να φύγει, όταν στα ξαφνικά
το άφαντο πουλί βύθισε τη στάλα κεφαλή του
στα κρυφά
μες στο σαξόφωνο του Bird 
ο Bird έβγαλε μια μακριά παλαβή νότα

 ΦΩΝΗ ΠΡΩΤΗ

 η τελευταία ήταν, δικέ μου, η τελευταία του
το κουρελιάρικο πουλί έχυσε θάνατο μες στο λαιμό του Bird
κι όλο το κτίριο βρόντηξε
το σαξόφωνο σαν άφησε ο Bird 
κι ο ουρανός έγινε πιο μαύρος...και μαυρύτερος
και το άφαντο πουλί τύλιξε τα λασπωμένα του φτερά
γύρω απ' τον Bird 
και τον τράβηξε κάτω
βαθιά κάτω

 ΦΩΝΗ ΤΕΤΑΡΤΗ

 πέθανε ο Bird

 ΦΩΝΗ ΠΡΩΤΗ, ΔΕΥΤΕΡΗ ΚΑΙ ΤΡΙΤΗ

 ναι, ναι

 ΦΩΝΗ ΤΕΤΑΡΤΗ

 θρηνήστε για τον Bird
γιατί ο Bird πέθανε

 ΦΩΝΗ ΠΡΩΤΗ, ΔΕΥΤΕΡΗ ΚΑΙ ΤΡΙΤΗ

 ναι, ναι

***

Μπομπ Κάουφμαν

 Τζαζ στο Bagel Shop*

 Σκιές ανθρώπινες, προβάλλουν πάνω στης καφετέριας 
τους τοίχους.
Η μνήμη δημιουργεί αντίλαλους μιας περασμένης γενιάς
που πάλλεται στο τώρα.

 Πλάσματα του σούρουπου, αλληλοτρώγονται
πάνω από ένα θορυβώδες φλιτζάνι του καφέ.

 Κορίτσια με μάτια σαν βατόμουρα φορώντας μαύρες κάλτσες,
μυρίζουν αμυδρά ζελέ μέντας και χθεσινοβραδινό παίχτη
των μπόγκος,
κάνοντας βαθυστόχαστα σχόλια για των αφαλών το σχήμα,
αναρωτιούνται πώς η μικρή εβδομάδα του Δειλινού
κατέληξε μεγάλη νύχτα της  Κεντρικής Λεωφόρου,
έρως αποχρώσεων, μπιτ, άγγελοι
καταδικασμένοι να δουν τα όνειρα που έκαναν πίνοντας καφέ
να συνθλίβονται πάνω στου χρόνου τα πατώματα,
καθώς εκσφενδονίζουν τα σαν βέλη πόδια τους
στους ουρανούς,
νιώθοντας σίγουροι μέσα στον ρυθμό.

 Αγγελικοί τύποι με ζιβάγκο, μελαχρινοί τύποι με φόρμες εργα-
σίας,
με πιγούνι καισαρικό, με συναγωγής μάτια,
ταξιδευτές του κόσμου μέσα στο λεωφορείο
νούμερο σαρανταένα,
να αναμειγνύουν την τζαζ με ζωηρούς διαλόγους,
το ακριβό νοίκι, τον Μπάρτοκ, τις ιστορικές δολοφονίες,
την έλλειψη της μαριχουάνας και τη χθεσινοβραδινή σύλληψη.
Χαμένοι σ' έναν κόσμο ονειρικό,
όπου ο χρόνος μετράει με το ρυθμό.

 Καφεπρόσωποι Φοιτητές Συλλόγων, με σακάκια του Καίη-
μπριτζ, που το προσωπικό του Χάρβαρντ ήταν ένα συνοικιακό σκαλί
του Φίλμορ,
λυγισμένοι από το βάρος των κόνγκας,
τον προγονικό σταυρό, την κατάρα του Οθέλλου,
συζητώντας για τον Μπερντ και τον Ντιζ και τον Μάιλς,
τους μύχιους τρομερούς πόνους,
τυλιγμένοι σε κουλ χιπστερικά χαμόγελα,
μονολογώντας, μέσα τους,
ετούτη η δόση θα 'ναι η τελευταία,
με την ελπίδα πως ο ρυθμός είναι όντως η αλήθεια.

 Η ένοχη αστυνομία καταφθάνει.

 Περαστικές, σκιές όμορφες, καμένες πάνω
στους τοίχους της νύχτας.

***

Τεντ Τζόουνς

 Η τζαζ είναι η θρησκεία μου

 Η Τζαζ είναι η θρησκεία μου     και μόνο αυτήν γουστάρω  Τα Τζαζ κλαμπ είναι οι ναοί μου     καμιά φορά και οι μεγάλες αίθουσες    μα κάποιοι χώροι ιεροί είναι πολύ εμπορικοί (σαν εκκλησίες)    έτσι δεν κάνω κέφι τα κηρύγματα εκεί μέσα    αγοράζω δίσκους Τζαζ για να τη βρίσκω μόνος μου    το Χάρλεμ δικέ μου το Χάρλεμ των ΗΠΑ ήταν κάποτε  παράδεισος της Τζαζ  όπου γίνονταν τα πιο πολλά κηρύγματα    μα σήμερα λόγω τσα τσα τσα και σάπιου ροκ εν ρολ πολλοί καλοί μουσικοί πούλησαν την ψυχή τους    μα η Τζαζ είναι ακόμα η θρησκεία μου....... Ναι, η Τζαζ είναι η θρησκεία μου    η Τζαζ είναι η ιστορία μου της μάνας του πατέρα μου    των μανάδων των πατεράδων τους απ' τον καιρό του Μπάντυ Μπόλντεν που ταρακούνησε τα μπλουζ μέχρι τον Τσάρλυ Πάρκερ και στου Ορνέτ Κόλμαν την προέκταση του Μπίμποπ    η Τζαζ είναι η θρησκεία μου    η Τζαζ μία και μοναδική μουσική θρησκεία το κήρυγμά της χαρίζει χαρά και ευτυχία για να τη βρίσκεις φίλε μου και μέσα σου να βλέπεις     τι υπέροχο συναίσθημα ΝΑΙ ΦΙΛΕ! Η ΤΖΑΖ είναι η θρησκεία μου και καλά χώνεψέ το: δεν θα μπορούσε αλλιώς να είναι γιατί τη δημιούργησαν για τον εξής σπουδαίο λόγο    να γίνει όπλο στον πόλεμο της θλίψης μας! η Τζαζ είναι θρησκεία μου και είναι παγκόσμια και μαζί μ'ολα τ'αλλα     η Τζαζ είναι μια αφροαμερικάνικη μουσική και σαν κι εμάς θα συνεχίσει για πάντα    να θυμάσαι λοιπόν πως η Τζαζ είναι η θρησκεία μου    και πως μπορεί να γίνει και δική σου η ΤΖΑΖ όμως είναι αλήθεια πως είναι πάντοτε μαύρη και θλιμμένη     Αλληλούια λατρεύω τη Τζαζ αλληλούια λοιπόν τη γουστάρω τόσο τη Τζαζ    ναι    
Η ΤΖΑΖ ΕΙΝΑΙ Η ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΜΟΥ.

 *

Απαντήσεις

 Οι λόγοι είναι τόσοι πολλοί όσα τα φύλλα στο πεζοδρόμιο
η αιτία είναι τόσο πλούσια από υγρασία
   όσο του νερού το μούσκεμα
τα γιατί είναι τόσο φωτεινά όσο τα μάτια ενός μωρού της
  Αφρικής
και τα πού είναι τόσο προφανή όσο η εκκλησία του Πάσχα
και τα πότε σημαίνουν τόσο γρήγορα
  όσο του χρόνου τα αδέλφια
το πώς θα συμβεί σαν μια κρυφή έκπληξη
ποιος είμαι εγώ και ποιος είσαι εσύ
τι είναι αυτό το γιατί
είναι
αυτό που πρέπει να συμβεί
η πνευματική σύμπραξη μ' εμένα και τον φταίχτη εσένα!

***

Τζακ Χίρσμαν

 Ανθρώπινο ιντερλούδιο

 Στηριζόταν όρθια στον
τοίχο κοντά
στο ξενοδοχείο Τέβερε κρατώντας
ένα πλαστικό ποτήρι
καθώς άρχιζε να βρέχει.

 Έψαξα για κανένα κέρμα, προχώρησα
προς το μέρος της
και το 'ριξα μέσα στο ποτήρι.
Έπεσε στον πάτο
μιας πορτοκαλάδας.

 Ντράπηκα, κοίταξα τα
ρημαγμένα της μάτια και το δέρμα
και τα μαλλιά της πρόωρα
ασπρισμένα, και είπα
συγγνώμη, νόμιζα πως

 χρειαζόταν χρήματα.
"χρειάζομαι", είπε εκείνη
και χαμογέλασε, "απλά
έπινα τον χυμό μου".

 Και σταθήκαμε εκεί
γελώντας παρέα
καθώς κοιτούσαμε τις σταγόνες της βροχής
να πέφτουν στη λίμνη της πορτοκαλάδας
πάνω από το πνιγμένο κέρμα.    

____


______

* σχετικά με το Μπίμποπ, σαν είδος της τζαζ, δείτε για επαρκείς πληροφορίες  την Βικιπαίδεια, στο σχετικό λήμμα.
*  Bird (το Πουλί), ήταν ο Τσάρλυ Πάρκερ, ένας από τους ελάχιστους μουσικούς που μπορεί να πει κανείς ότι άλλαξαν δραματικά την πορεία της τζαζ. Πέραν αυτού, ο Τσάρλυ Πάρκερ ήταν, κατά γενική ομολογία, και παραμένει, ο σπουδαιότερος σαξοφωνίστας. Δυστυχώς, από τα εφηβικά του χρόνια, ήταν εθισμένος στην ηρωίνη και στο αλκοόλ. Γεννήθηκε στις 29 Αυγούστου του 1920 στο Κάνσας Σίτυ και πέθανε στις 12 Μαρτίου του 1955 στη Νέα Υόρκη, σε ηλικία 35 ετών.
* το Bagel Shop ήταν ένα θρυλικό καφε-μπαρ του Σαν Φρανσίσκο, όπου σύχναζε η μποέμ κοινότητα της περιοχής.

Κείμενα και μετάφραση, Γιάννης Λειβαδάς 

____

Charlie Parker, The Bird