Ίδρυμα Ποίησης / Poetry Foundation Το ποίημα είναι ένας μικρός άγγελος από δέντρο κι από στάρι.., Γιώργος Τσακιράκης Κρης / The poem is a little angel from tree and from wheat.., George Tsakirakis Κris

 Ορφικός Ύμνος του Απόλλωνα

Οι ναοί του Απόλλωνα που λειτουργούσαν ως μαντεία, σχετίζονταν με την λατρεία του γιου του Απόλλωνα, Ασκληπιού, θεού της Ιατρικής και της Θεραπείας. Μελετήθηκαν ναοί του Απόλλωνα και του Ασκληπιού που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση ανά γεωγραφική περιοχή. Οι ναοί ευθυγραμμίζονταν με την ηλιακή ανατολή του αστερισμού του Κόρακα και κάποιοι ναοί ευθυγραμμίζονταν και με τον αστερισμό του Οφιούχου. Αυτό το αστρονομικό φαινόμενο υποστηρίζεται από τον μύθο, από αρχαιολογικά ευρήματα, ιστορικά κείμενα, καλλιτεχνικές παραστάσεις και αστρονομικά στοιχεία...Οι περισσότεροι ναοί του Ασκληπιού (θεραπευτικά κέντρα) συνδέονται με τους ναούς (κάποια μαντεία), βωμούς και χώρους λατρείας του Απόλλωνα. Ο Απόλλωνας και ο Ασκληπιός λειτουργούν ως συμπληρωματικές θεότητες που επιβεβαιώνουν τη θρησκευτική προφητεία και τη θεραπεία. Σε χώρους λατρείας που συνδέονται με την τελετουργική θεραπεία και τη θεραπευτική πρακτική, η ευθυγράμμιση των ναών δείχνει ότι χρησιμοποιούσαν τους αστερισμούς στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό: υπερισχύουν αστρονομικές ενδείξεις που σχετίζονται με τους μύθους των θεών...αποδεικνύεται ότι τα άυλα και υλικά στοιχεία της πολιτιστικής κληρονομιάς είναι συνδεδεμένα. Ο αστρονομικός προσανατολισμόςτων ναών μελετήθηκε ως προς το αζιμούθιο τους, το γωνιακό ύψος του ορίζοντα και της ουράνιας απόκλισης, μέσα από την εφαρμογή των τεχνικών τηλεπισκόπησης, κάνοντας χρήση των χαρτών του Google Earth και συναφών αστρονομικώνεργαλείων...

____

 

ΑΣΚΛΗΠΙΟΎ

θυμίαμα λιβανομάνναν

ΙΗΤΉΡ ΠΆΝΤΩΝ, ΑΣΚΛΗΠΙΈ, ΔΈΣΠΟΤΑ ΠΑΙΆΝ,

ΘΈΛΓΩΝ ΑΝΘΡΏΠΩΝ ΠΟΛΥΑΛΓ'ΈΑ ΠΉΜΑΤΑ  ΝΟΎΣΩΝ,

ΗΠΙΌΔΩΡΕ, ΚΡΑΤΑΙΈ, ΜΌΛΟΙΣ ΚΑΤΆΓΩΝ ΥΓΊΕΙΑΝ

ΚΑΙ ΠΑΎΩΝ ΝΟΎΣΟΥΣ, ΧΑΛΕΠΆΣ ΚΉΡΑΣ ΘΑΝΆΤΟΙΟ,

ΑΥΞΙΘΑΛΉΣ, ΕΠΊΚΟΥΡ', ΑΠΑΛΕΞΊΚΑΚ', ΟΛΒΙΌΜΟΙΡΕ

ΦΟΊΒΟΥ ΑΠΌΛΛΩΝΟΣ ΚΡΑΤΕΡΌΝ ΘΆΛΟΣ ΑΓΛΑΌΤΙΜΟΝ,

ΕΧΘΡΈ ΝΌΣΩΝ, ΥΓΊΕΙΑΝ ΈΧΩΝ ΣΎΛΛΕΚΤΡΟΝ ΑΜΕΜΦΉ,

ΕΛΘΈ, ΜΆΚΑΡ, ΣΩΤΉΡ, ΒΙΟΤΉΣ ΤΈΛΟΣ ΕΣΘΛΌΝ ΟΠΆΖΩΝ.

 

Του Ασκληπιού

θυμίαμα με λιβανομάννα 

Ιατρέ πάντων, Ασκληπιέ, δέσποτα Παιάν,

συ που πραΰνεις των ανθρώπων τα οδυνηρά κακά των νόσων,

πραϋντικέ, κραταιέ, έλα επιφέροντας υγεία, 

κι αναχαιτίζοντας τις νόσους, τις φοβερές συμφορές του θανάτου,

εσύ ο βλαστητικός, ω αρωγέ, αλεξίκακε, καλόμοιρε,

του Φοίβου Απόλλωνος γερό βλαστάρι ένδοξο,

εχθρέ των νόσων, συ που έχεις ομοκρέβατη την άμεμπτη Υγεία,

έλα, μακάριε, σωτήρα, παρέχοντας αίσιον τέλος του βίου.  

 *

ll. 1-4) Για σένα αρχίζω θεραπευτή των νόσων Ασκληπιέ να τραγουδώ. Στη Δώτια πεδιάδα η όμορφη Κορωνίδα, η κόρη του βασιλιά Φληγύα, τον γέννησε, μεγάλη χαρά για τους ανθρώπους, ανακουφιστή των πόνων των σκληρών. (l. 5) Χαίρε, λοιπόν, άνακτα: με το τραγούδι μου προσεύχομαι σ’εσένα!

(Anonymous. The Homeric Hymns and Homerica)

*

Αν και ο πατέρας του Ασκληπιού, κατά τη μυθολογία, ο Απόλλωνας, υπήρξε θεός της θεραπείας, ήταν ο Χείρων που δίδαξε τη θεραπευτική τέχνη στον Ασκληπιό. Στην ανατροφή ανακατεύεται και άλλο ένα αρχέτυπο της σοφίας – ολύμπιο αυτή τη φορά - η θεά Αθηνά, η οποία προσφέρει στον Ασκληπιό το πολύτιμο αίμα της Μέδουσας. 

 Το αίμα της Μέδουσας, διαιρείτο σε δύο μέρη, με βάση τη φλέβα από την οποία είχε αναπηδήσει. Το αίμα από τη δεξιά φλέβα θα μπορούσε να θεραπεύσει την ανθρωπότητα, ακόμη και από το θάνατο, ενώ το αίμα από την αριστερή φλέβα μπορούσε να θανατώσει. Τούτο το θάνατο βίωσε ο Χείρων από τα δηλητηριασμένα βέλη. Ο θάνατός του ήλθε απρόσμενα στο ακρωτήρι του Μαλέα από τον Ηρακλή, ο οποίος τον τραυμάτισε κατά λάθος στο γόνατο με βέλος. Στη διάρκεια μιας μάχης, όταν πρόστρεξαν στην προστασία του οι άλλοι Κένταυροι για να αποφύγουν την οργή του Ηρακλή, ο Χείρων χτυπήθηκε από ένα βέλος του μαθητή του, βέλος εμποτισμένο στο αίμα της Λερναίας Ύδρας. Ο Χείρων δεν μπορούσε να θεραπευτεί μόνος του από την αγωνία του δηλητήριου της Ύδρας και την ίδια στιγμή ήταν ανίκανος να πεθάνει με φυσικό τρόπο, όντας αθάνατος. Ζήτησε λοιπόν από τον Δία να τον απαλλάξει από την αθανασία του, επειδή δεν άντεχε τους πόνους. Ο Δίας επέτρεψε στον Χείρωνα να ανταλλάξει την αθανασία του με τη θνητή ζωή του Προμηθέα. Έτσι έγινε ο Προμηθέας αθάνατος, ενώ τα βάσανα του Χείρωνα πήραν τέλος με τον ηθελημένο θάνατό του.Ο Κένταυρος Χείρων, γιος του Κρόνου και της Νύμφης Φιλύρας, είναι μια σημαντική μορφή της ελληνικής Μυθολογίας, τόσο για τη σχέση του με την ιατρική τέχνη και άλλες πρώιμες επιστήμες, όσο και για την παιδαγωγική του σχέση με ήρωες.

____

 

ΥΓΙΕΊΑΣ 

θυμίαμα μάνναν

ΙΜΕΡΌΕΣΣ', ΕΡΑΤΉ, ΠΟΛΥΘΆΛΜΙΕ, ΠΑΜΒΑΣΊΛΕΙΑ,

ΚΛΎΘΙ, ΜΆΚΑΙΡ' ΥΓΊΕΙΑ, ΦΕΡΌΛΒΙΕ, ΜΉΤΕΡ ΑΠΆΝΤΩΝ˙

ΕΚ ΣΕΟ ΓΑΡ ΝΟΎΣΟΙ ΜΕΝ ΑΠΟΦΘΙΝΎΘΟΥΣΙ ΒΡΟΤΟΊΣΙ,

ΠΑΣ ΔΕ ΔΌΜΟΣ ΘΆΛΛΕΙ ΠΟΛΥΓΗΘΉΣ ΕΊΝΕΚΑ ΣΕΊΟ,

ΚΑΙ ΤΈΧΝΑΙ ΒΡΊΘΟΥΣΙ˙ ΠΟΘΕΊ ΔΕ ΣΕ ΚΌΣΜΟΣ, ΆΝΑΣΣΑ,

ΜΟΎΝΟΣ ΔΕ ΣΤΥΓΈΕΙ Σ' ΆΙΔΗΣ ΨΥΧΟΦΘΌΡΟΣ ΑΙΕΊ,

ΑΪΘΑΛΗΣ, ΕΥΚΤΑΙΟΤΆΤΗ, ΘΝΗΤΏΝ ΑΝΆΠΑΥΜΑ˙

ΣΟΥ ΓΑΡ ΆΤΕΡ' ΠΆΝΤ' ΕΣΤΊΝ ΑΝΩΦΕΛΉ ΑΝΘΡΏΠΟΙΣΙΝ˙

ΟΎΤΕ ΓΑΡ ΟΛΒΟΔΌΤΗΣ ΠΛΟΎΤΟΣ ΓΛΥΚΕΡΌΣ ΘΑΛΊΗΣΙΝ,

ΟΎΤΕ ΓΈΡΩΝ ΠΟΛΎΜΟΧΘΟΣ ΆΤΕΡ ΣΈΟ ΓΊΓΝΕΤΑΙ ΑΝΉΡ˙

ΠΆΝΤΩΝ ΓΑΡ ΚΡΑΤΈΕΙΣ ΜΟΎΝΗ ΚΑΙ ΠΆΣΙΝ ΑΝΆΣΣΕΙΣ.

ΑΛΛΆ, ΘΕΆ, ΜΌΛΕ ΜΥΣΤΙΠΌΛΟΙΣ ΕΠΙΤΆΡΡΟΘΟΣ ΑΙΕΊ,

ΡΥΟΜΈΝΗ ΝΟΎΣΩΝ ΧΑΛΕΠΏΝ ΚΑΚΌΠΟΤΜΟΝ ΑΝΊΗΝ.

 

Της Υγείας

θυμίαμα με μάννα

Περιπόθητη, εράσμια, ζωογόνα, παμβασίλισσα,

άκουσε, μακαρία Υγεία, πλουτοφόρα, μητέρα όλων˙

γιατί από σένα φθίνουν των θνητών οι νόσοι,

κι ανθεί πολυευτυχής κάθε οικία χάρι σε σένα,

και ακμάζουν οι τέχνες˙ σε ποθεί ο κόσμος, άνασσα,

και μόνο ο πάντα ψυχοφθόρος Άδης σε μισεί,

εσύ η αειθαλής, ω πολύευκτη ,ανάπαυμα θνητών˙

γιατί χωρίς εσένα ανώφελα είναι όλα στους ανθρώπους˙

Γιατί  ούτε ο ολβοδότης πλούτος είναι γλυκύς στις ευωχίες˙

γιατί ούτε χωρίς εσένα γίνεται ο άνδρας γέροντα πολύμοχθος˙

γιατί μόνο εσύ σε όλους κυριαρχείς και σ' όλους βασιλεύεις.

αλλά, θεά, έλα στους μυσταγωγούς πάντοτε αρωγός

προστατεύοντας απ' την ολέθρια θλίψη των φοβερών νόσων.

  

Η Υγιεία είναι μια Ελληνική ιδεατή, ανθρωπόμορφη, δευτερεύουσα θεότητα (παρά τον Ασκληπιο). Ήταν κόρη του Ασκληπιού, και της Ηπιόνης και εκτός από θεά της Υγείας, ήταν θεότητα κάθε καθαρού πράγματος. Στην μυθολογία κατέχει εξέχουσα θέση στην λατρεία του πατέρα της. Ωστόσο, ενώ ο Ασκληπιός συνδέεται άμεσα με την θεραπεία των ασθενειών, η θεά συνδέθηκε με την πρόληψη των ασθενειών και τη διατήρηση της κατάστασης της υγείας. Αδέλφια της θεάς Υγείας ήταν η Ιασώ, η Πανάκεια, η Αίγλη και οι δύο Ασκληπιάδες Ποδαλείριος και Μαχάωνας ένδοξοι γιατροί της θεο-ηρωϊκής εποχής. Όταν αναπτύχθηκε η θρησκεία του Ασκληπιού όλα τα πρόσωπα της οικογενείας του τον περιέβαλαν ως δευτερεύουσες θεότητες καθώς και άλλοι ιδεομορφικοί δαίμονες όπως ο Τελεσφόρος θεότητα της ανάρρωσης.

 _____

Σχετικό παράθεμα: Ο πλήρης Όρκος του Ιπποκράτη

Ὄμνυμι Ἀπόλλωνα ἰητρὸν, καὶ Ἀσκληπιὸν, καὶ Ὑγείαν, καὶ Πανάκειαν, καὶ θεοὺς πάντας τε καὶ πάσας, ἵστορας ποιεύμενος, ἐπιτελέα ποιήσειν κατὰ δύναμιν καὶ κρίσιν ἐμὴν ὅρκον τόνδε καὶ ξυγγραφὴν τήνδε.

Ἡγήσασθαι μὲν τὸν διδάξαντά με τὴν τέχνην ταύτην ἴσα γενέτῃσιν ἐμοῖσι, καὶ βίου κοινώσασθαι, καὶ χρεῶν χρηίζοντι μετάδοσιν ποιήσασθαι, καὶ γένος τὸ ἐξ ωὐτέου ἀδελφοῖς ἴσον ἐπικρινέειν ἄῤῥεσι, καὶ διδάξειν τὴν τέχνην ταύτην, ἢν χρηίζωσι μανθάνειν, ἄνευ μισθοῦ καὶ ξυγγραφῆς, παραγγελίης τε καὶ ἀκροήσιος καὶ τῆς λοιπῆς ἁπάσης μαθήσιος μετάδοσιν ποιήσασθαι υἱοῖσί τε ἐμοῖσι, καὶ τοῖσι τοῦ ἐμὲ διδάξαντος, καὶ μαθηταῖσι συγγεγραμμένοισί τε καὶ ὡρκισμένοις νόμῳ ἰητρικῷ, ἄλλῳ δὲ οὐδενί.

Διαιτήμασί τε χρήσομαι ἐπ' ὠφελείῃ καμνόντων κατὰ δύναμιν καὶ κρίσιν ἐμὴν, ἐπὶ δηλήσει δὲ καὶ ἀδικίῃ εἴρξειν.

Οὐ δώσω δὲ οὐδὲ φάρμακον οὐδενὶ αἰτηθεὶς θανάσιμον, οὐδὲ ὑφηγήσομαι ξυμβουλίην τοιήνδε. Ὁμοίως δὲ οὐδὲ γυναικὶ πεσσὸν φθόριον δώσω. Ἁγνῶς δὲ καὶ ὁσίως διατηρήσω βίον τὸν ἐμὸν καὶ τέχνην τὴν ἐμήν.

Οὐ τεμέω δὲ οὐδὲ μὴν λιθιῶντας, ἐκχωρήσω δὲ ἐργάτῃσιν ἀνδράσι πρήξιος τῆσδε.

Ἐς οἰκίας δὲ ὁκόσας ἂν ἐσίω, ἐσελεύσομαι ἐπ' ὠφελείῃ καμνόντων, ἐκτὸς ἐὼν πάσης ἀδικίης ἑκουσίης καὶ φθορίης, τῆς τε ἄλλης καὶ ἀφροδισίων ἔργων ἐπί τε γυναικείων σωμάτων καὶ ἀνδρῴων, ἐλευθέρων τε καὶ δούλων.

Ἃ δ' ἂν ἐν θεραπείῃ ἢ ἴδω, ἢ ἀκούσω, ἢ καὶ ἄνευ θεραπηίης κατὰ βίον ἀνθρώπων, ἃ μὴ χρή ποτε ἐκλαλέεσθαι ἔξω, σιγήσομαι, ἄῤῥητα ἡγεύμενος εἶναι τὰ τοιαῦτα.

Ὅρκον μὲν οὖν μοι τόνδε ἐπιτελέα ποιέοντι, καὶ μὴ ξυγχέοντι, εἴη ἐπαύρασθαι καὶ βίου καὶ τέχνης δοξαζομένῳ παρὰ πᾶσιν ἀνθρώποις ἐς τὸν αἰεὶ χρόνον. παραβαίνοντι δὲ καὶ ἐπιορκοῦντι, τἀναντία τουτέων.

Ορκίζομαι στον θεό Απόλλωνα τον ιατρό και στον θεό Ασκληπιό και στην Υγεία και στην Πανάκεια και επικαλούμενος τη μαρτυρία όλων των θεών και των θεαινών ότι θα εκτελέσω κατά τη δύναμη και την κρίση μου τον όρκο αυτόν και τη συμφωνία αυτή. Να θεωρώ τον διδάσκαλό μου της ιατρικής τέχνης ίσο με τους γονείς μου και κοινωνό του βίου μου. Και όταν χρειάζεται χρήματα να μοιράζομαι μαζί του τα δικά μου. Να θεωρώ την οικογένειά του αδέλφια μου και να τους διδάσκω αυτή την τέχνη αν θέλουν να τη μάθουν, χωρίς δίδακτρα ή άλλη συμφωνία. Να μεταδίδω τους κανόνες ηθικής, την προφορική διδασκαλία και όλες τις άλλες ιατρικές γνώσεις στους γιους μου, στους γιους του δασκάλου μου και στους εγγεγραμμένους μαθητές που πήραν τον ιατρικό όρκο, αλλά σε κανέναν άλλο. Θα χρησιμοποιώ τη θεραπεία για να βοηθήσω τους ασθενείς κατά τη δύναμη και την κρίση μου, αλλά ποτέ για να βλάψω ή να αδικήσω. Ούτε θα δίνω θανατηφόρο φάρμακο σε κάποιον που θα μου το ζητήσει, ούτε θα του κάνω μια τέτοια υπόδειξη. Παρομοίως, δεν θα εμπιστευθώ σε έγκυο γυναίκα μέσο που προκαλεί έκτρωση. Θα διατηρώ αγνή και άσπιλη και τη ζωή και την τέχνη μου. Δεν θα χρησιμοποιώ νυστέρι ούτε σε αυτούς που πάσχουν από λιθίαση, αλλά θα παραχωρώ την εργασία αυτή στους ειδικούς της τέχνης. Σε όσα σπίτια πηγαίνω, θα μπαίνω για να βοηθήσω τους ασθενείς και θα απέχω από οποιαδήποτε εσκεμμένη βλάβη και φθορά, και ιδίως από γενετήσιες πράξεις με άνδρες και γυναίκες, ελεύθερους και δούλους. Και όσα τυχόν βλέπω ή ακούω κατά τη διάρκεια της θεραπείας ή και πέρα από τις επαγγελματικές μου ασχολίες στην καθημερινή μου ζωή, αυτά που δεν πρέπει να μαθευτούν παραέξω δεν θα τα κοινοποιώ, θεωρώντας τα θέματα αυτά μυστικά. Αν τηρώ τον όρκο αυτό και δεν τον παραβώ, ας χαίρω πάντοτε υπολήψεως ανάμεσα στους ανθρώπους για τη ζωή και για την τέχνη μου. Αν όμως τον παραβώ και επιορκήσω, ας πάθω τα αντίθετα.

 

____ 

- αρχικό κείμενο για το δίδυμο Απόλλωνα-Ασκληπιού, Μπουσουλέγκα Ευγενία 

- απόδοση των Ύμνων Ασκληπιού και Υγείας,  Δ.Π. Παπαδίτσας - Ε. Λαδιά