CLAUDIO MONTEVERDI, L' ORFEO, Μ' ΕΝΑ ΡΑΔΙΟΦΩΝΟ, ΜΟΥΣΙΚΗ Ή ΚΑΙ ΠΟΙΗΣΗ

Posted by Ίδρυμα Ποίησης | Posted in | Posted on 1:14 μ.μ.

0



Είναι πασιφανές ότι η ελληνική μυθολογία έχει τροφοδοτήσει άπειρες φορές όλες τις μορφές τέχνης στο πέρασμα των αιώνων. Μερικοί μύθοι όμως έχουν μια ξεχωριστή απήχηση στον μουσικό χώρο και καταφέρνουν με διάφορες παραλλαγές να προκαλούν το ενδιαφέρον των φίλων της μουσικής που ανήκουν σε εντελώς διαφορετικό χώρο. Ο μύθος του Ορφέα και της Ευρυδίκης είναι σίγουρα ένας από αυτούς, αφού τον συναντάμε στον χώρο της όπερας, στο σύγχρονο ροκ, στην ελληνική μουσική και σε αρκετά ακόμα μουσικά είδη. Η απήχηση που έχει βέβαια ο μύθος του Ορφέα στη μουσική κρίνεται απόλυτα φυσιολογική αν λάβουμε υπ' όψιν ότι ο Πίνδαρος (522-442 π.Χ.) αναφέρεται σ' αυτόν ως «ο πατέρας των τραγουδιών». Ο Ορφέας ήταν η κύρια εκπροσώπηση της τραγουδιστικής τέχνης και της λύρας, της οποίας θεωρείται και ο εφευρέτης ή αυτός που την τελειοποίησε. Σύμφωνα με τον μύθο, ο Ορφέας γεννήθηκε στο χωριό Πιμπλεία, δίπλα στον Ολυμπο, και ήταν βασιλιάς των Κικόνων, μητέρα του ήταν η μούσα Καλλιόπη. Ο μυθογράφος Κόνων γράφει ότι ήταν και Βασιλιάς των Μακεδόνων. Παράλληλα, από τον 6ο αιώνα π.Χ., ο Ορφέας θεωρήθηκε ένας από τους βασικούς ποιητές και μουσικούς της αρχαιότητας. Με τη δύναμη της μουσικής και των τραγουδιών του μπορούσε να γοητεύσει τα άγρια ζώα, να διεγείρει τα δένδρα και τους βράχους σε χορό, ακόμα και να σταματάει τη ροή των ποταμών. Το όνομά του δεν απαντά στον Ομηρο και τον Ησίοδο, γι' αυτό ο Αριστοτέλης αμφισβητούσε την ύπαρξή του. Η νύμφη με το όνομα Ευρυδίκη ήταν σύζυγος του Ορφέα. Σύμφωνα με τον μύθο, ενώ δραπέτευσε από τον Αρισταίο, δαγκώθηκε από ένα ερπετό και πέθανε. Αλλόφρων, ο Ορφέας έπαιξε τόσο λυπητερά τραγούδια και τραγούδησε τόσο θρηνητικά, ώστε όλοι οι θεοί και οι νύμφες δάκρυσαν και τον συμβούλευσαν. Ο Ορφέας κατέβηκε στον Κάτω Κόσμο και με τη μουσική του απάλυνε την καρδιά του Αδη και της Περσεφόνης -ήταν ο μόνος που τα κατάφερε ποτέ-, οι οποίοι συμφώνησαν να επιτρέψουν στην Ευρυδίκη να επιστρέψει μαζί του στη γη. Αλλά η συμφωνία που συνόδευε την απόφαση ήταν πως έπρεπε να περπατά μπροστά από αυτή και να μην κοιτάξει πίσω μέχρι να φτάσει στον πάνω κόσμο. Μέσα στην αγωνία του αθέτησε την υπόσχεση και η Ευρυδίκη εξαφανίστηκε πάλι από τη θέασή του. Αρκετοί αρχαίοι συγγραφείς, όπως ο Πλάτωνας, ο Αισχύλος, ο Οβίδιος και ο Βιργίλιος, ασχολήθηκαν με την επίσκεψη του Ορφέα στον Κάτω Κόσμο δίνοντας διάφορες εκδοχές. Φαίνεται ότι στους κλασικούς χρόνους υπήρχε κι άλλη εκδοχή του μύθου, όπου ο Ορφέας πετυχαίνει να πάρει τη γυναίκα του από τον Άδη. Ο Ευριπίδης, στην τραγωδία του Άλκηστη, αναφέρει ότι ο Ορφέας νίκησε το θάνατο: Αν είχα τη φωνή και το τραγούδι του Ορφέα για να μπορώ να γοητεύσω την Περσεφόνη και τον Άδη και να σε κλέψω απ' την κόλαση, θα κατέβαινα, και ούτε σκύλος του Άδη ούτε ο Χάρος πάνω στο κουπί του θα μπορούσαν να με σταματήσουν. Θα σ' έφερνα ζωντανή στο φως. (Άλκηστη, στ. 357-362) Σύμφωνα με τον Πλάτωνα οι καταχθόνιοι θεοί δεν έδωσαν στον Ορφέα την ίδια την Ευρυδίκη αλλά τον ίσκιο της. Από το μύθο στη σύγχρονη τέχνη........ Το έργο του Claudio Monteverdi, L' Orfeo, με Λιμπρέτο του Alessandro Striggio, βασίζεται και αυτό στον μύθο του Ορφέα και της Ευρυδίκης και είναι από τα πρώτα που χαρακτηρίζονται σαν όπερα. Παίχτηκε για πρώτη φορά το 1608 στο ετήσιο Καρναβάλι στην πόλη της Μάντοβα. Ο Ορφέας και η Ευρυδίκη, νιόπαντροι, εμφανίζονται σε ένα ειδυλλιακό τοπίο με νύμφες και βοσκούς. Μετά το θάνατο της Ευρυδίκης, που τον αφηγείται σπαρακτικά ο αγγελιοφόρος, ο Ορφέας περιπλανιέται στον Κάτω Κόσμο με στόχο να οδηγήσει την αγαπημένη του στον Πάνω Κόσμο. Εξαιτίας του έρωτα του παραβιάζει την εντολή να μη γυρίσει να δει την Ευρυδίκη κατά την επιστροφή τους. Η αγαπημένη του καταδικάζεται έτσι να παραμείνει στον Αδη. Οι πρώιμες όπερες όμως έτειναν να αντικαθιστούν το τραγικό τέλος με αίσιο τέλος και ο Ορφέας δεν αποτελεί εξαίρεση: ο Απόλλων εμφανίζεται ως από μηχανής θεός και οδηγεί τον Ορφέα στον Παράδεισο, όπου θα ενωθεί για πάντα με την Ευρυδίκη. Οι βοσκοί θα πανηγυρίσουν την αποθέωση του Ορφέα με ένα χορό.

Γιώργος Βιδάκης
_________________

 σημείωση: Τα πνευματικά δικαιώματα δεν ανήκουν στο ιστολόγιο ή στον δημιουργό του αλλά στον δημιουργό του video και στον συγγραφέα. Δεν επιδιώκεται κανένα κέρδος από την προβολή, η οποία γίνεται μόνο για λόγους ικανοποίησης από την Τέχνη και προβολής του Πολιτισμού.

 Γιώργος Τσακιράκης Κρης