ΣΥΛΒΙΑ ΠΛΑΘ, SYLVIA PLATH, Η.Π.Α., ΤΑΞΙΔΕΥΟΝΤΑΣ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ...ΠΟΙΗΤΙΚΑ

Posted by Ίδρυμα Ποίησης | Posted in | Posted on 11:47 μ.μ.

0


ΣΥΛΒΙΑ ΠΛΑΘ
(Βοστώνη 27 Οκτώβρη 1932-Λονδίνο 11 Φλεβάρη 1963), βραβείο Πούλιτζερ μετά θάνατον (1982)

("το να σχολιάζεις ένα κείμενο, είναι σαν να κάνεις ψυχανάλυση", Ζακ Λακάν)


ΠΡΩΙΝΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ

Η αγάπη σε κούρντισε σαν βαρύ χρυσό ρολόι.
Η μαμή χτύπησε τις πατούσες σου και η γυμνή κραυγή σου
πήρε τη θέση της ανάμεσα στα στοιχεία.

Οι φωνές μας αντιλαλούν, μεγεθύνοντας τον ερχομό σου. Καινούριο
      άγαλμα.

Σ' ενα παγερό μουσείο, η γύμνια σου
σκιάζει την ασφάλειά μας. Στεκόμαστε τριγύρω ανέκφραστοι σαν τοίχοι.

Δεν είμαι περισσότερο μάνα σου
από το σύννεφο που διυλίζει έναν καθρέφτη για να αντανακλά την δική
   του αργή
εξαφάνιση στο χέρι του ανέμου.

Όλη νύχτα σαν πεταλουδίτσα η ανάσα σου
πεταρίζει ανάμεσα στα λεία ροζ τριαντάφυλλα. Ξυπνώ ν' αφουγκραστώ:
μια μακρινή θάλασσα σαλεύει μες στο αυτί μου.

Μια κραυγή, και σκουντουφλώ απ' το κρεβάτι, βαριά σαν γελάδα και
   λουλουδιασμένη
μες το βικτοριανό μου νυχτικό.
Το στόμα σου ανοίγει καθαρό σαν του γατιού. Το τετράγωνο του
   παραθύρου
ξασπρίζει και καταπίνει τα θολά του αστέρια. Και τώρα δοκιμάζεις
μια χουφτίτσα νότες. 
τα ξεκάθαρα φωνήεντα υψώνονται σαν μπαλόνια.

*

Ο ΥΠΟΨΗΦΙΟΣ

Πρώτον, είσαι δικός μας άνθρωπος;
Είναι
γυάλινο το μάτι σου, ψεύτικα τα δόντια σου, έχεις δεκανίκι,
σιδεράκια ή άγκιστρο,
λαστιχένια στήθη ή λαστιχένιο στήριγμα,

ράμματα που να δείχνουνε πως κάτι λείπει; Όχι, όχι; Τότε
πώς μπορούμε να σου δώσουμε οτιδήποτε;
Σταμάτησε το κλάμα.
Άνοιξε το χέρι σου.
Άδειο. Άδειο; Να ένα χέρι

να το γεμίσει και πρόθυμο
να φέρνει φλιτζάνια και να διώχνει πονοκέφαλους
και να κάνει ό,τι του πεις.
Θα το παντρευτείς; 
Είναι εγγυημένο.

Να κλείσει με τα δάχτυλα τα μάτια σου στο τέλος
και από λύπη να διαλυθεί.
Φτιάχνουμε καινούρια αποθέματα από τ' αλάτι.
Βλέπω πως είσαι τσίτσιδος.
Τι λες για το κουστούμι αυτό -

Μαύρο και σκληρό, μα δεν σου πάει κι άσχημα.
Θα το παντρευτείς;
Είναι αδιάβροχο, άθραυστο, ανθεκτικό
στη φωτιά και στις βόμβες απ' τη στέγη.
Πίστεψέ με, θα σε θάψουμε μ' αυτό.

Τώρα το κεφάλι σου, με συγχωρείς, είναι άδειο.
Έχω και την απόδειξη.
Έλα εδώ, μωρό μου, βγες απ' το ντουλάπι.
Λοιπόν, τι λες γι' αυτό;
Γυμνή σαν το χαρτί προς το παρόν.
Αλλά σε είκοσι πέντε χρόνια θα γίνει ασημένια,
σε πενήντα χρυσή.
Όπου και να κοιτάξεις, μια κούκλα ζωντανή.
Ξέρει να ράβει, ξέρει να μαγειρεύει,
ξέρει να φλυαρεί.

Δουλεύει. Όλα πάνε μια χαρά.
Έχεις μια τρύπα. Είναι μπλάστρι.
Έχεις ένα μάτι, είναι είδωλο.
Αγόρι μου, είναι το τελευταίο σου καταφύγιο.
Θα το παντρευτείς, θα το παντρευτείς, θα το παντρευτείς.

μετάφραση, Κλαίτη Σωτηριάδου

* 
 «Κανένας ποιητής, κανένας καλλιτέχνης που εξασκεί οποιαδήποτε τέχνη, δεν έχει αυτόνομο νόημα. Η σημασία του, η εκτίμησή του είναι η εκτίμηση της σχέσης του με τους νεκρούς ποιητές και καλλιτέχνες. Δεν μπορείς να τον κρίνεις ξεχωριστά· πρέπει να τον τοποθετήσεις ανάμεσα στους νεκρούς για να τον συγκρίνεις και να βρεις τις ομοιότητες και τις διαφορές». 

Τ.Σ. Ελιοτ, απ' το δοκίμιο  «Παράδοση και προσωπικό ταλέντο».
*
«Θέλω να είμαι ελεύθερη... Νομίζω πως θέλω να είμαι πάνσοφη... Νομίζω πως θέλω να αυτοαποκαλούμαι "Το κορίτσι που ήθελε να γίνει θεά". Αν δεν ήμουν όμως κλεισμένη μέσα σε αυτό το σώμα, πού θα ήμουν - ίσως τελικά να είναι η μοίρα μου να ταξινομηθώ και να αξιολογηθώ. Μα, φωνάζω με όλη μου τη δύναμη εναντίον του. Εγώ είμαι ο εαυτός μου - Είμαι ισχυρή - μέχρι ποιο σημείο όμως; Εγώ είμαι ο εαυτός μου». 

Απ' τα  νεανικά  (και ενδεικτικά) Ημερολόγια της Σύλβια Πλαθ
 *
"Αυτή τη στιγμή με απασχολούν ζητήματα της εποχής, όπως οι ανυπολόγιστες γενετικές επιπτώσεις του ραδιενεργούς νέφους και ένα άρθρο σχετικά με το τρομακτικό, τρελό πάντρεμα των μεγάλων επιχειρήσεων με το στρατό στην Αμερική. Επηρεάζουν αυτά την ποίηση που γράφω; Ναι, αλλά με έναν πλάγιο τρόπο. Δεν είμαι προικισμένη με τη γλώσσα του Ιερεμία, αν και μπορεί να μείνω άγρυπνη ώρες πριν φανταστώ την Αποκάλυψη. Τα ποιήματά μου δεν είναι για τη Χιροσίμα, αλλά για ένα παιδί που διαμορφώνει τον εαυτό του, δάχτυλο το δάχτυλο, μέσα στο σκοτάδι".

Έτσι συνδέει η αγωνίστρια Σύλβια Πλαθ την πολιτική με την ποίηση
*
"Ο Γυάλινος Κώδων" ( "The Bell Jar" ) είναι το μοναδικό έντονα ημι-αυτοβιογραφικό - εν μέρει και προφητικό- μυθιστόρημα της Σύλβια Πλαθ. Το βιβλίο ξεχώρισε για την ένταση και τη ζωντάνια της πρόζας του, την υπέρβαση των υφιστάμενων ορίων μεταξύ μυθοπλασίας και πραγματικότητας και συνέβαλε στο να καταστήσει την Πλαθ ένα διαχρονικό φεμινιστικό ίνδαλμα. Εκδόθηκε με το  ψευδώνυμο Victoria Lukas  μερικές εβδομάδες πριν από την αυτοκτονία της συγγραφέως.
* 
"Η Σύλβια Πλαθ έχει επηρεαστεί από την ποίηση τόσο του Λόουελ όσο και του Ρέθκε. O Λόουελ,  αποφασίζει πρώτος να χρησιμοποιήσει τον εαυτό του ως μέσο για να εκφράσει την εσωτερικότητα που του έτρωγε τα σωθικά και να εκπληρώσει την επιθυμία του για ένα πνευματικό αγκυροβόλιο, χρήσιμο για τις επόμενες γενιές ώστε να κατανοήσουν τα ιστορικά γεγονότα στα οποία ο ίδιος ο ποιητής φέρεται ως πρωταγωνιστής· ο Ρέθκε, από την άλλη, ξεγυμνώνει τον εαυτό του ώστε να βρει την απαρχή της πρωτόγονης φύσης του ανθρώπου και να ξεκινήσει έτσι το εσωτερικό ταξίδι προς τον ίδιο τον εαυτό του ως μέρος της φυσικής τάξης πραγμάτων. Η Σύλβια Πλαθ, σε αντίθεση και με τους δύο, δεν χρησιμοποιεί τον εαυτό της ούτε για να ανακαλύψει το παρελθόν ούτε για να διδάξει το μέλλον, αλλά για να μπορέσει απλώς να αντιμετωπίσει τη σκληρότητα της ζωής στο παρόν και να υπερνικήσει τον θάνατο. και είναι αλήθεια ότι πολλές από τις εσωτερικές συγκρούσεις της Πλαθ, όπως η εξερεύνηση της σχέσης πατέρα-κόρης ή θύματος-θύτη, αλλά και το ενδιαφέρον της για τις εκφάνσεις του ασυνείδητου και της ατομικότητας, βρίσκουν τις ρίζες τους σε καθαρά ρομαντικές ενασχολήσεις". Βασίλης Μανουσάκης
*
H ποιητική συλλογή της "Ariel", εκδομένη δυο χρόνια μετά τον θάνατό της, καθόρισε ιδιαίτερα την εξομολογητική φύση της Πλαθ.
*
Η Σύλβια Πλαθ ζούσε για να γράφει και έγραφε για να ζει. Φαίνεται όμως ότι η γοητεία της γραφής, στην περίπτωσή της, δεν μπόρεσε να την κρατήσει στη ζωή, καθώς έπασχε από πολύ νέα από σοβαρή "διπολική διαταραχή", μια μορφή μανιοκατάθλιψης. Έχοντας καταφύγει στην εξομολογητική περιοχή της ποίησης και"Λογοδοτώντας" για τον εαυτό της, είναι σα να έγραφε ερωτικά ποιήματα στο θάνατο, νομιμοποιώντας τον ψυχαναλυτή να προσεγγίσει το υποκείμενο Sylvia Plath και επιβεβαιώνοντας για άλλη μια φορά τη σχέση της ψυχανάλυσης με τη λογοτεχνία. Νατάσα Κατσογιάννη
 * 
  
Ο Τεντ Χιουζ, ποιητής και σύζυγος της Σύλβια Πλαθ, τελευταίος κρίκος στη ζωή της, έγραψε μετά τον θάνατό της πολλά γι' αυτήν, ανάμεσα στα οποία το:

Τέλειο φως


Να ‘σαι, με όλη σου την αθωότητα
Καθισμένη ανάμεσα στους ασφόδελούς σου
Σαν σε φωτογραφία στημένη με τον τίτλο «Αθωότητα».
Τέλειο φως στο πρόσωπό σου
Το φωτίζει σαν ασφόδελο.
Όπως για καθέναν από κείνους τους ασφόδελους
Έμελλε να είναι ο μοναδικός σου Απρίλιος στη γη
Ανάμεσα στους ασφόδελούς σου.
Στην αγκαλιά σου σαν αρκουδάκι, ο νέος σου γιος
Μόνο λίγες βδομάδες στην αθωότητά του.
Η Μητέρα και το βρέφος, όπως σε Άγια Εικόνα.
Και δίπλα σου, χαμογελώντας σου,
Η κόρη σου, ούτε δυο ετών.
Σαν ασφόδελος στρέφεις το κεφάλι σου σ΄εκείνη
Λέγοντάς της κάτι.
Τα λόγια σου χάθηκαν στη φωτογραφική μηχανή.
Και η γνώση
Στο ύψωμα που καθόσουν
Ένας οχυρωμένος λόφος
Μεγαλύτερος απ’ το σπίτι σου
Αδύνατο να χωρέσει στη φωτογραφία.
Και η επόμενη στιγμή σου σε πλησιάζει σαν πεζικάριος
Που επιστρέφει αργά απ’ την ουδέτερη ζώνη
Σκυφτός κάτω από κάτι. Ποτέ δε σε έφτασε –
Απλώς έλιωσε μέσα στο τέλειο φως.

Τεντ Χιουζ, Γράμματα γενεθλίων, μτφ. Γ. Αντιόχου