ΝΤΙΝΟΣ ΣΙΩΤΗΣ, ΟΙ ΠΡΩΗΝ / ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΕΝΤΡΩΤΗΣ, ΩΡΙΜΕΣ ΡΙΜΕΣ / ΜΑΡΙΟΣ ΜΑΡΚΙΔΗΣ, ΕΛΛΗΝ ΟΧΙ ΓΡΑΙΚΟΣ, ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΤΡΙΩΝ ΗΧΩΝ

Posted by Ίδρυμα Ποίησης | Posted in | Posted on 5:46 μ.μ.

0

Ντίνος Σιώτης

 Οι πρώην

 Πρώην αριστοκράτες της αυλής του τσάρου
τώρα ταξιτζήδες στο Παρίσι πρώην επαναστάτες
ερωτευμένοι με μια ροκ εφηβεία με πεσμένα μαλλιά

 πρώην σεληνόφως πνιγμένο σε μια κουταλιά νερό
υπονόμου πρώην ελεήμονες που δεν έχουν να φάνε
πρώην εύπορα γομάρια που πλούτισαν χωρίς να

 δουλέψουν τώρα αλέθουν σκοτεινές προμήθειες
με αποκλειστικές σε οίκους ευγηρίας πρώην 
ναυτικοί ανοιχτής θαλάσσης που κάθονται σε

 παγκάκια χωρίς σανίδες πρώην γκαρσόνια σε
ακριβά ξενοδοχεία που λιάζουν τη σύνταξή τους
στα χωριά τους πρώην βετεράνοι του πολέμου που

 είναι άστεγοι στο κλεινόν άστυ πρώην ναρκομανείς
που πάνε κάθε μέρα κι ανάβουν το καντήλι της
μεθαδόνης πρώην καπνιστές που ξημεροβρα-

 δυάζονται σε νοσηλευτήρια θώρακος πρώην
ρετάλια του καθεστώτος που δεν έχουν πού την 
κεφαλήν κλίναι πρώην κακόφημες συνοικίες

 της λασπουριάς τώρα εμπορικά κέντρα υψηλού
ρίσκου πρώην προστάτες εθισμένοι στο παράνομο
χρήμα τώρα πουλάνε προστασία στην ελπίδα. 

 _____

Γιώργος Κεντρωτής

Ώριμες ρίμες

 Ανά τας ρύμας ψάχνεις σπόριμους ρυθμούς, μα
τι κρίμας - τους ξεψάχνισε ώριμους εν τέλει
ο εντεταλμένος να χορέψει τσιφτετέλι
ληστής...εκρύθμως. Και δεν είναι το πρώτο κρούσμα

ετούτο, μήτε θα ' ν' το τελευταίο. Ακούσμα-
τα μένουν πια στων ήχων τη θολή θυμέλη,
ταμένα ν' αριθμούν θηλειές πά' στο τσιγκέλι
που κρέμονται ως ηθμοί άρρυθμοι. Ναι, εσύ τ' ακούς, μα

 ο κώδικάς τους άδειος αντηχεί στ' αφτιά σου.
Σαν ωδικά πτηνά λαλούν χαλαλισμένα
σε χαλασμένη οδόστρωση. Εσύ, όμως φτιάσου,

 στολίσου! Της στολής σου ας παραβγεί το αλάτι
στον σέμπρο που σβει τις πυρές της λύρας. Ξένα
λειριά ας δονούν τ' αηδόνια στων χορδών την πλάτη...

_____

 Μάριος Μαρκίδης

 Έλλην, όχι γραικός

 Φαίνεται πως ο πατέρας του τον αδίκησε
ή η μάνα του τον τιμώρησε γιατί ήρπασε του μικρού αδελφού του
τα αθύρματα
Φαίνεται πως απεβλήθη επί τετραήμερον απ' το σχολείο του κι ότι
μεταξύ των άλλων ανεκρίθη και κάπως απότομα για κά-
ποια μικροκλοπή εις είδος που έγινε στο Σούπερ Μάρκετ
της συνοικίας
κι αυτός εν τη παιδική του αφελεία (έτσι σκέφτηκε ο Καμπανίτης)
διψών βαρείαν κατά πάντων εκδίκησιν
πολέμους ονειρεύεται και αίματα.
Και τώρα
συνάγει τας οφρύς και επαίρει αγερώχως  το μέτωπον και μόλις
αξιοί να μας ακούσει
 - όχι γραικός, λέγει, έλλην

 και του έλληνος η κεφαλή δεν κύπτει, πίπτει.
Κολοκύθια με τη ρίγανη. Κύψον τον αυχένα παιδάριον
σύνελθε, κατάβα εκ του ύψους όπου σε πλανά η φαντασία
την ξέρουμε δα και σένα την ιστορία σου στα γήπεδα
(κι έξω απ' τα γήπεδα)
σε ξέρουν κι όλα τα ύποπτα φυλλώματα.

 Κι εσύ μη μου περνάς για καρδιογνώστης Γοδεφρείδε
πως τάχα ανακάλυψες όαση στην έρημο της ξερής Ανατολής
πως βρήκες επιτέλους μια θελκτική εξαίρεση στη φαύλη των γραι-
κών φυλή.

 ουδέ ιώτα δεν αναιρώ της γνώμης μου
Οπωσούν ωραίος κι υπερήφανος
Γραικός πανούργος
μα στο κάτω κάτω όχι κι Αχιλλέας ολοσώματος.

ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΛΒΟΣ, ΑΦΙΕΡΩΜΑ Ή ΜΟΝΟΛΟΓΙΑ

Posted by Ίδρυμα Ποίησης | Posted in | Posted on 5:41 μ.μ.

0



Ανδρέας Κάλβος, Ζάκυνθος 1792 - Λάουθ (Αγγλία) 1869
"Τους στίχους τούτους,...πρωτοτύπως ωραίους, έγραψεν ο Ανδρέας Κάλβος ο Ζακύνθιος..." (1888)... "Οι  Ωδές ανοίγουν  έναν καινούριο κόσμο ποιητικής αρμονίας" (1889).

 Κωστής Παλαμάς  

*

 Η "ΙΩΝΙΑ'Σ" - αποσπάσματα της οποίας καταχωρούνται από τις ωδές πέμπτη και δέκατη -  αποτελεί την προεκδοτική μορφή της συλλογής "Λύρα", γραμμένη με το χέρι του μεγάλου ζακυνθίου. Το σώμα του αυτόγραφου φυλάσσεται στο Τμήμα Χειρογράφων  της Βιβλιοθήκης της Αγίας Γενεβιέβης στο Παρίσι. Είναι η μοναδική σωζόμενη χειρόγραφη μορφή της συλλογής. Φυλάσσεται με αύξοντα αριθμό 3408 και δείκτη 1. Για την προέλευση του χειρογράφου και τις τύχες του, στο φ. 1 δεξιά καταχωρείται η σχετική πληροφορία που την υπογράφει ο τελευταίος κάτοχος και δωρητής του Ch. Em Ruelle. Την ύπαρξη του χειρογράφου πρώτος την υπέδειξε, περίπου έναν αιώνα ύστερα από τη συγγραφή του, ο φιλόλογος Ν.Γ. Δρόσος, όπως μαρτυρεί δημοσίευμα της παρισινής εφημερίδας Le Liberal ("Ο Φιλελεύθερος") στο φύλλο 29/30 της 1/14 Δεκεμβρίου 1917. 

 Γιάννης Δάλλας

 *

 Είναι αναγκαίο να επισημάνω ότι στα αποσπάσματα της "ΙΩΝΙΑΔΑΣ" (όχι των ΛΥΡΙΚΩΝ), τηρήθηκε απολύτως η ορθογραφία και το τυπικό γραφής του Κάλβου. Στην εκδοτική μορφή οι αλλαγές, ιδίως στην ορθογραφία, είναι πολλές. 

*

 Οι δυο μοναδικές συλλογές της ποίησης του Ανδρέα Κάλβου, η "Λύρα" ("Ιωνιάς") (1824) και τα "Λυρικά" (1826), συμπεριλαμβάνουν καθεμιά δέκα ωδές και είναι συνυφασμένες  με τον Αγώνα του 1821. Μέσα απ' την ποίησή του ζουν οι ιδέες της εποχής του, ο φιλελευθερισμός, που τρέφει τον ξαναγεννημένο Ελληνισμό και την εθνική του υπερηφάνεια.

 Ο Κ. Θ. Δημαράς φαντάζεται το νεαρό  Κάλβο "με τα βαθιά ανήσυχα μάτια του να παρακολουθεί τις δημοκρατικές γιορτές που οργάνωναν οι Γάλλοι, να βλέπει τους  ενθουσιασμούς, να ακούει τους αυτοσχέδιους ρήτορες και ποιητές να βροντοφωνούν τις φιλελεύθερες πεποιθήσεις τους...Όλες αυτές οι μνήμες πρόκειται αργότερα να αναδυθούν στην ποίηση του Κάλβου που κράτησε πάντα και την παράσταση της ομορφιάς του νησιού του.

 Γλώσσα, μέτρο και θεματογραφία, με τη χτυπητή ιδιομορφία τους, είναι τα στοιχεία που καθόρισαν με τρόπο μοιραίο τις παράξενες τύχες αυτής της παράξενης ποίησης. Όταν πρωτοεκδόθηκαν, οι Ωδές του Κάλβου γνώρισαν θερμότατη υποδοχή στο εξωτερικό, κυρίως ανάμεσα στους φιλέλληνες, αλλά στην Ελλάδα συνάντησαν την αδιαφορία αν όχι και την εχθρότητα. Και πάντως γρήγορα ξεχάστηκαν από  τους πολλούς.  Ώσπου  τους ξαναζωντάνεψε ο Παλαμάς  με τη διάλεξή του στον ¨Παρνασσό" το 1888. Έκτοτε η ποίηση του Κάλβου γνώρισε φανατικούς υποστηρικτές αλλά και πεισματικούς πολέμιους. Οι πρώτοι έφθασαν να τοποθετήσουν τον Κάλβο πάνω από τον Σολωμό, και οι δεύτεροι αρνήθηκαν στο έργο του κάθε καλλιτεχνική αξία.

 Όταν ο Κάλβος έρχεται στο Ναύπλιο το 1826, θα πρέπει να φλέγεται από τη λαχτάρα της έμπρακτης συμμετοχής στον αγώνα.  Η καρβοναρική δράση του, που διακόπηκε στη Φλωρεντία, περιμένει τη συνέχισή της, η πατριδολατρική ποίησή του περιμένει να γίνει πράξη. Ιδεολογία και πρακτική τον κάνουν να βλέπει στην επαναστατημένη πατρίδα του το κατάλληλο περιβάλλον όπου θα μπορέσει άξια να προσφέρει τις υπηρεσίες του στη λατρεία του ιδεώδους που ο ίδιος πιστεύει. Όμως στο Ναύπλιο ο Κάλβος δεν μένει παραπάνω από είκοσι μέρες. Μέσα σ' αυτό το μικρό διάστημα, ο δεσμός του με την επανάσταση συντρίβεται. Ταυτόχρονα στομώνει και η έμπνευσή του. Ύστερα απ' αυτή τη χρονιά, το 1826, ο Κάλβος δεν μας άφησε ούτε έναν στίχο. Το όνειρό του ήταν πολύ εύθραυστο για να αντέξει στη συγχώνευση με την τραχιά πραγματικότητα που του αντιστοιχούσε. Φεύγοντας από το Ναύπλιο παραμένει 26 χρόνια στην Κέρκυρα, χωρίς να ανταμώσει ποτέ με τον Σολωμό, αν και για μεγάλο χρονικό διάστημα ζουν και οι δυο στην ίδια πόλη.

 Νέος ο Κάλβος, και κάτω από την επίδραση του Φώσκολου αλλά και πριν, είχε γράψει δύο τραγωδίες και άλλα μικρά έργα, πεζά και ποιητικά, στα ιταλικά, αργότερα συνεργάστηκε σε διάφορες εφημερίδες με άρθρα του, και σε όλη του σχεδόν τη ζωή έγραφε γράμματα.

 Μιλώντας για τον Καβάφη, τον Σολωμό και τον Κάλβο στο πρώτο από τα δοκίμιά του τα αφιερωμένα στον τελευταίο, ο Σεφέρης λέει: "Οι τρεις μεγάλοι...ποιητές μας που δεν ήξεραν ελληνικά" και στο δεύτερο" Είναι παράξενο να συλλογίζεται κανείς ότι από τους τέσσερεις ποιητές πρώτου μεγέθους που άκμασαν ή άρχισαν να γράφουν τον περασμένο αιώνα, τον Κάλβο, το Σολωμό, τον Παλαμά, τον Καβάφη οι τρεις (Κάλβος, Σολωμός, Καβάφης)...έχουν δυο μητρικές γλώσσες, μια ξένη και έπειτα την Ελληνική... Σχετικά με τον Κάλβο, "με είδεν το πέμπτον του αιώνος εις ξένα έθνη", λέει ο ίδιος. "Μια τέτοια ζωή δεν βοηθάει βέβαια τη γλώσσα που βλασταίνει μέσα μας", συμπληρώνει ο Σεφέρης.

 Δεν είναι λοιπόν τυπική η αντιφατικότητα του Κάλβου, όπως δεν είναι και η ανισότητά του. Στο έργο του αντιπαλεύουν η ποίηση και η γλώσσα, μια ποίηση πηγαία και μια γλώσσα πλαστή. Η πάλη τους έχει όλη τη θλιβερή αγριότητα του αδελφοσκοτωμού. Μολοντούτο, με την ποίηση του Κάλβου η γλώσσα μας παίρνει την εκδίκησή της από τους βασανιστές της. Ακόμη και τόσο οικτρά κακοπαθημένη, κατορθώνει να αναρριχηθεί ευσταλής στις κορυφές των καλβικών ωδών, που μερικές τους είναι από τις υψηλότερες του ποιητικού μας λόγου. Αξίζει να σκεφθούμε πόσο περισσότερες θα ήταν αυτές αν ο Κάλβος γνώριζε την ευτυχία να έχει στα χέρια του ένα γλωσσικό όργανο υγιές και αμαγάριστο. 

 Για μια εξαντλητική γνωριμία με τον Ανδρέα Κάλβο αξεπέραστο είναι το τεύχος 1946
της ΝΕΑΣ ΕΣΤΙΑΣ, ενώ για μια προσέγγιση  ταυτόχρονα ανθρώπινη αλλά και ορθολογισμένη, εξαιρετικά ευαίσθητη αλλά και δίκαια αυστηρή, εμπνευσμένη αλλά και μετρημένη είναι εξαιρετικά τα τρία κείμενα το Γ. Σεφέρη στις "Δοκιμές" του.

  Ο τάφος του, στο Λάουθ, ως το 1960 αγνοούσαμε πού βρισκόταν. Τέλος ανακαλύφθηκε και τα οστά του μεταφέρθηκαν στη Ζάκυνθο. Εξακολουθούμε όμως να μην ξέρουμε πώς ήταν η μορφή του. Δεν μας έχει παραδοθεί καμιά προσωπογραφία του.

  Λ.Ζ.

  *

 Πρέπει να αναφερθεί ότι στους σύγχρονους  συστηματικούς μελετητές της ζωής και της ποίησης του Ανδρέα Κάλβου συμπεριλαμβάνεται και ο Νάσος Βαγενάς.




*

Πρόλογος στη "Λύρα"

 Πολυτέκνου θεάς, ώ Μνημοσύνης
θρέμματα πτερωτά, χαραί του ανθρώπου,
και των μακάρων Ολυμπίων αείμνηστα
κ' ευτυχή δώρα, επί τα νώτα ακάμαντα 
των ζεφύρων πετάξατε ταχέως.
Εσάς προσμένει η γη μου, εκεί τα σφάγια 
και τ' άνθη εκεί πλουτίζουσι και η σμύρνα
χιλίους ναούς, τους έκτισαν ανίκητα
της ιεράς Ελευθερίας τα χέρια.

 Ήλθεν η ποθειτή ώρα, στολίζουσι
την κεφαλήν σεβάσμιον της Ελλάδος
οι δάφναι, φύλλα αμάραντα θριάμβων,
και σεις χρυσά, σεις αμβοσίοδμα ρόδα
του παραδείσου ελικωνίου, συμπλέξατε
σήμερον τον αγνόν στέφανον, μόνη,
αμάργαρος, ολόγυμνος, αυτάγγελτος
το καθαρόν του ουρανού αναβαίνει
η Αρετή, αλλ' αν οι Πιερίδες
την λαμπράν της χαρίσωσιν ακτίνα,
αφθόνητος τιμάται, επαινουμένη,
τους επιγείους χωρούς τότε δεν φεύγει.

 *



ΙΩΝΙΑ΄Σ

 ΩΔΗ ΠΕΜΠΤΗ

 Εις Μούσας

................................................

 [ δ ' . ]

 Χαίρετε ω κόραι, χαίρετε
φωναί οπού τα δείπνα
των Ολυμπίων πλουτίζετε
με χορών ευφροσείνας
κ' εύριθμον μέλος.

 [ ε ' . ]

Σεις τα αιθέρια νεύρα 
της φόρμιγγος κροτείτε,
και τα θηρία, και τ' άλση
χάνονται από το πρόσωπον 
της γης πλατείας.

 [ στ ' . ]

 Όπου τρέμουσιν άπειρα
τα φώτα της νυχτός,
εκεί υψηλά πλατύνεται
ο γαλαξίας και χύνει
δρώσου σταγόνας.

 ..............................

[ η ' . ]

 Ούτω υπό τους δακτύλους σας
η Ελικώνιος λύρα,
τρέμει, και τ' άνθη αμάραντα
της αρετής γεμίζουν
πάσαν καρδίαν.

 ..............................

 [ ια ' . ]

 Δια παντός μοιράσατε 
θείαι παρθένοι την δίκην,
δια παντός χαρίσατε 
των ανθρώπων αισθήσεις 
υψηλονόους.

 [ ιβ ' . ]

 Αφρίζουν τα ποτήρια
της αδικίας, δηνάσται
πολλοί και διψασμένοι
ιδού τ' αδράχνουν, γέμουσι
μέθης και φόνου.

 [ ιγ ' . ]

 Τώρα ναι τώρα αστράψατε
ω Μούσαι, τώρα αρπάξετε
την πτερωτήν βροντήν,
κατά σκοπόν βαρέσατε
μ' εύστοχον χείρα.

 [ ιδ ' . ]

 Φυλάξετε τους ύμνους
δια τους δικαίους, μόνον
εις αυτούς την ειρήνην,
και τους χρυσούς στεφάνους
εις αυτούς δώτε.

 .....................................

 ΩΔΗ ΔΕΚΑΤΗ 

Ο Ωκεανός

 [ α ' . ]

Γη των θεών φροντίδα,
Ελλάς ηρώων μητέρα,
φίλη, γλυκεία πατρίδα μου
νύκτα δουλείας σ' εσκέπασε,
νύχτα αιώνων.

 .....................................

 [ γ ' . ]

Και εις την σκοτιάν βαθείαν,
εις το απέραντον διάστημα,
τα φώτα σιγαλέα
κινόνται των αστέρων 
λελυπημένα.

 [ δ ' . ]

 Εχάθηκαν  η πόλεις,
εχάθηκαν τα δάση,
κ' η θάλασσα κοιμάται
και τα βουνά, και ο θόρυβος
παύει των ζώντων.

 ....................................

 [ στ ' . ]

 Αλλά των μακαρίων 
σταύλων ιδού τα ηώα
κάγκελλα η ώραι ανοίγουσιν,
ιδού τα ακάμαντα άλογα
του ηλίου εκβαίνουν.

 [ ζ ' . ]

 Χρυσά, φλογώδη καίουσι
τους δρόμους του αέρος
τα αμιλλητήρια πέταλα,
τους ουρανούς φωτίζουσι
λάμπουσαι η χαίται.

 [ η ' . ] 

 Τώρα εξανοίγει τ' άνθη 
εις τον δροσώδη κόλπον
της γης η αυγή, και φαίνονται
τώρα των πολυπόνων
ανδρών τα έργα.

 .....................................

 [ ια ' . ]

 Ο αετός αφίνει
τους κρημνούς υψιλούς
κτυπάουσιν η πτέρυγες
τα νέφη, και τον όλυμπον 
η κλαγγή σχίζει.

......................................
_________

 ΤΑ ΛΥΡΙΚΑ

ΩΔΗ ΕΒΔΟΜΗ

 Το φάσμα

 α' 

 Το πνεύμα μου σκοτίζεται,
η γη υπό τα ποδάριά μου 
γέρνει, αθελήτως τρέχω
ωσάν από μίαν ράχην 
βουνού, εις λαγγάδι.

 β'

 Με σέρνει η τύχη. Ω, πόση
νύχτα εμαζώχθη αυτούθε
και φόβος, όπου πέφτοντας
εμβαίνω, σπήλαιον είναι
ή χάσμα του άδου;

 ..................................

 ιγ'

 Εγκρημνισμέναι πόλεις
φαίνονται αυτού και λείψανα
πύργων, ναών, χωρίων,
άροτρα, βάρκες και άρματα
ημελημένα.

 ....................................

 ιε'

 Μεγάλη, τρομερή,
με τα πτερά απλωμένα
καθώς αετός ακίνητος
κρέμεται στον αέρα
ψηλά η Διχόνοια.

 ιστ'

 "Εγώ" φωνάζει "εγώ
από τον κόσμον έσβυσα
ένα λαόν, και ταύτην 
την γην εξολόθρευσα
τώρα εορτάζω.

 ..................................

 ιη'

 Ελύθη, ελύθη ως όνειρον
το φάσμα. Καθαρώτατος
ο αέρας καταβαίνει
και δροσίζει τα χείλη μου
και την ψυχήν μου.

 .................................

 κβ'

 Αλλ' έφθασεν η ημέρα
κινδύνου, η δοξασμένη 
δάφνη της κεφαλής σου
τρέμει, κι ο εχθρός προσέχει
να την αρπάξη.

 κγ'

 Μάθε ότι εις τους χορούς 
των πολέμων, ως έσωσεν
η ανδρεία τον στρατιώτην,
ούτω εις αυτούς η ομόνοια
σώνει τα έθνη.

*
 
Επισημείωσις του Ανδρέα Κάλβου

 ...Οι στίχοι τους οποίους εμεταχειρίσθην εις την κατασκευήν των ωδών μου συνίστανται εκ συνιζήσεων και τόνων, και λέγονται επτασύλλαβοι με πρόσθεσιν πεντασυλλάβου... Οι στίχοι του προλόγου λέγονται τραγικοί ή ενδεκασύλλαβοι, και οι ποιηταί τους μεταχειρίζονται εις σύνθεσιν θεατρικών και λυρικών ποιημάτων, συνίστανται δε και αυτοί εκ συνιζήσεων και τόνων, δέχονται δε, μετά τον τελικόν της δεκάτης, ή μίαν ή και δύο συλλαβάς, ενίοτε όμως τελειώνουσι με τον της δεκάτης τόνον...

 *

Τα (ανεκπλήρωτα) σχέδια του Ανδρέα Κάλβου, τα οποία συμπεριλαμβάνονται στην επισημείωση:

 ... Εις το ερχόμενον, εάν μου φθάση η ζωή και η τύχη μου δώσει αρκετήν ησυχίαν, θέλω, ως παράδειγμα, προβάλειν στίχους ηρωικούς υμνούντας τους κατά των ανιλεών τυράννων της πατρίδος θριάμβους του σταυρού και της των προμάχων μας αρετής, κατά δε το παρόν άλλους παρά τους άνωθεν δεν δύναμαι να προσφέρω.

Η ΜΙΜΗΣΗ ΣΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ, ΝΥΞΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ ΤΟΝ ΠΟΙΗΤΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ

Posted by Ίδρυμα Ποίησης | Posted in | Posted on 5:35 μ.μ.

0



Αρχαία και σύγχρονη αντίληψη για τη "μίμηση" στην ποίηση, με ερέθισμα την "ποιητική" του Αριστοτέλη

Σε σχέση με την σημερινή αντίληψη περί τέχνης, η αρχή ότι η ποίηση είναι μίμηση - και η αρχή αυτή, παρά τις σποραδικές επικρίσεις, κυριαρχούσε στην ευρωπαϊκή αισθητική μέχρι τα μέσα του 18ου αιώνα - παρουσιάζεται σαν πεζή και υποτιμητική της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Σήμερα εξαίρεται ιδιαίτερα ο δημιουργικός χαρακτήρας της ποίησης. Ο ποιητής, από μέσα του, επεξεργαζόμενος απλά τις εντυπώσεις και τις παρατηρήσεις που του προσφέρει η ζωή, πολλές φορές όμως πλουτίζοντάς την από την ανεξάντλητη εσωτερική του πείρα, συνθέτει ελεύθερα την ποιητική πραγματικότητα. Δημιουργεί έτσι εκ του μη όντος ένα κόσμο προσώπων, καταστάσεων, ψυχικών γεγονότων, ο οποίος δεν υπήρξε ποτέ ως πρότυπο, το οποίο να μιμήθηκε παθητικά ή δουλικά. Γενικά άλλωστε η έννοια της μίμησης - ίσως γιατί χρησιμοποιήθηκε συχνά ο όρος για τη μίμηση λογοτεχνικών προτύπων - συνοδεύεται σε μας με κάτι το ανελεύθερο, το μη παραγωγικό, το μη δημιουργικό, το μη πρωτότυπο. Ενώ αντίθετα θεωρείται ότι το κυριώτερο ακριβώς μέσο δημιουργίας του ποιητή είναι η φαντασία - και τη φαντασία δεν εξαίρουν σχεδόν καθόλου οι αρχαίοι αισθητικοί.
Το αίσθημα αυτό ότι η θεωρία περί μιμήσεως υποβιβάζει την τέχνη, δεν είναι απόλυτα αβάσιμο. Βέβαια την μίμηση, με την έννοια που της δίνει ο Αριστοτέλης, δεν πρέπει να την εκλάβουμε σαν παθητική και δουλική αντιγραφή της πραγματικότητας, όπως ήθελε τα έργα της τέχνης ο νατουραλισμός. Το έργο της μίμησης είναι έργο και προϊόν  τ έ χ ν η ς,  δηλαδή επιστημονικής επεξεργασίας της πραγματικότητας σε ό,τι ουσιώδες, σημαντικό και ανθρώπινα αληθινό περιέχει. Και - ας μη ξεχνάμε - η τέχνη είναι "έξις μετά λόγου αληθούς ποιητική" ή, όπως λέει κατόπιν ο Φιλόστρατος "ξυνίησι και μιμείται τω νω" . Ως προς αυτό και η μίμηση δεν είναι ρεαλιστική αναπαράσταση ενός αισθητού προτύπου, δεν είναι επανάληψη των εξωτερικών φαινομένων, όπως ισχυρίστηκε ο Πλάτωνας . Είναι "παράσταση του είδους του εν τη ψυχή" (Αριστοτέλη, Μεταφυσικά  1032a 32). Γι' αυτό επιτρέπει ή μάλλον επιβάλλει ενεργητική,  δημιουργική επέμβαση του υποκειμένου, όσο αφορά, την επιλογή, την εύρεση, τη διαμόρφωση, την αποκάθαρση, την εμβάθυνση  των στοιχείων που προσφέρει η εμπειρική ή η ιστορική ή η μυθική πραγματικότητα.
Αφ ετέρου όμως πρέπει να αναγνωριστεί ότι η θεωρία του Αριστοτέλη (των αρχαίων γενικά) το κέντρο του βάρους στον καθορισμό της ουσίας της ποίησης το ρίχνει ακριβώς όχι στην δημιουργική παρεμβολή της ψυχής του ποιητή, αλλά στο ίδιο το προϊόν της παρεμβολής  και στη σχέση του με την πραγματικότητα.
Το ποιητικό, γενικά το καλλιτεχνικό, έργο το αντιμετωπίζουμε εμείς σήμερα περισσότερο σαν έκφραση μιας υποκειμενικής ψυχικότητας. Ο αρχαίος το αντικειμενοποιεί: αφήνει κατά μέρος τον δημιουργό του, αφήνει επίσης κατά μέρος την πορεία από την πρώτη του σύλληψη μέχρι την αποτέλεση, και χαίρεται το αποτετελεσμένο έργο σαν κάτι έτοιμο, στην αυτοτέλεια της λογικής και αισθητικής του οργανικής ενότητας, στην άμεση σχέση του με το παριστανόμενο ή συμβολιζόμενο περιεχόμενο της ζωής. Το ποιητικό έργο δεν εμφανίζεται σαν προέκταση του εγώ του ποιητή. Το εγώ του ποιητή ίσα ίσα σβήνει τελείως μέσα στο έργο και το έργο (στην αντίληψη ενός λαού, ο οποίος δημιούργησε το δράμα) προβάλλει ως αυθυπόστατο κομμάτι ζωής. Οι προσωπικές εντυπώσεις του ποιητή ενδιαφέρουν μόνο καθόσον αποκρυσταλλώνονται σε ένα όραμα, τα αισθήματά του μόνο καθόσουν ενσαρκώνονται σε μορφές πλαστικές, οι εμπνεύσεις του μόνο καθόσον συμπυκνώνονται σε εικόνες. Μόνο τότε αποκτούν τον χαρακτήρα του "καθόλου". Ο ποιητής μιμείται, (δηλαδή παριστάνει) πάθη, ήθη, πράξεις κ.λπ., όχι όμως τα δικά του αλλά των ηρώων του. Η αντίληψη περί τέχνης των αρχαίων είναι δραματική, των νεώτερων μάλλον λυρική.
Των αρχαίων το ψυχολογικό ενδιαφέρον στρέφεται όχι περί τον ατομικό ψυχικό βίο ενός προσώπου - αυτό είναι καρπός της χριστιανικής διδασκαλίας περί της αξίας μιας εκάστης ψυχής - αλλά περί την ανθρώπινη ψυχή γενικά και τους καθολικούς, τους πανανθρώπινους νόμους της σκέψης, του αισθήματος, της ενέργειας. Αυτοί είναι που ρυθμίζουν τους τεχνικούς κανόνες κάθε ποιητικού είδους, και τους ψυχολογικούς νόμους του ιδεώδους κοινού, προς το οποίο απευθύνεται, πρέπει απαραίτητα να σεβαστεί κάθε ποιητής, αν θέλει το έργο του να έχει αξία. Γι' αυτό και τα έργα της τέχνης των αρχαίων έχουν λιγότερο έντονο προσωπικό χαρακτήρα , αλλά έχουν αντίθετα διάρκεια, μονιμότητα, καθολικότητα, αναμφισβήτητη στους αιώνες.

 Ιωάννης Συκουτρής

ΠΑΡΑΔΙΝΕΤΑΙ, ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΣΑΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΚΑΙ ΣΑΝ ΕΡΕΘΙΣΜΑ

Posted by Ίδρυμα Ποίησης | Posted in | Posted on 5:31 μ.μ.

0


Παραδίνεται. Ας τον παραλάβει κάποιος ποιητής...

ΠΑΡΑ ΘΙΝ' ΑΛΟΣ, ΟΨΕΙΣ ΠΟΙΗΤΙΚΩΝ ΑΙΩΝΩΝ

Posted by Ίδρυμα Ποίησης | Posted in | Posted on 4:31 μ.μ.

0



Παρά θίν' αλός - τέσσερα ποιήματα για τη θάλασσα

 Κλαυδιανού Αλεξανδρέα (περίπου 400 μ.Χ.)

 Καθώς ποτέ, τη θάλασσα σαν έπλεα τη γαλάζια  
και τ' ανακατωνόμενα του πόντου έτρεμα βάθη,
στους πελαγίσους ήρθε μου ευχή να κάνω,
κι άμα μου πέταξε η φωνή, έσβησε τ' άγριο κύμα,
τ' ανέμου λούφαξε η βοή κ' εχάρηκα κι' ο ναύτης,
σαν του μεγάλου είδε Θεού μπροστά του τη βοήθεια,
έτσι και τώρα - τι είσ' εσύ Θεός της ωδής Φοίβε - 
του τραγουδιού μου θα ευχηθώ καλότυχο ταξίδι!
Προσγέλασέ μου κι άκουσε, γιατί με τη βουλή σου
είναι κι ο φόβος πιο μικρός κ' η ελπίδα πιο μεγάλη
καθώς τριγύρω απλώνεται της πόλης τ' Αλεξάντρου
το μέγα πέλαγος, ορμούν τα κύματα τα μύρια
και των λαών απανωτά. κ' εγώ σαν μουσοπόλος
ναύτης, με θάρρος κυβερνώ καράβι του Ελικώνος
και με τραγούδι φόρτωμα πρυμίζω προς τη δόξα.

 *

 Απ' τα Ορφικά

 ΚΓ' Νηρέως

 Εσύ, που θρόνο γαλανό τη ρίζα έχεις του πόντου
και με πενήντα χαίρεσαι μέσα στο κύμα κόρες,
που σου χορεύουν πάγκαλα, Νηρέα, θεέ μεγάλε,
βάθος της θάλασσας, της γης τέλος, αρχή των όλων,
που σείεις το βάθρο το ιερό της Δήμητρας, σαν κλείνεις
όποια πνοή φυσομανά μες τους βαθυούς κρυψώνες,
μόνο μακάριε τους σεισμούς απότρεπε και πέμπε
χαρά στους μύστες, ήσυχην υγεία, γλυκείαν ειρήνη!

 *

 Ιουλιανού Αιγυπτίου (530 μ.Χ.)

 Το δίχτυ τούτο κρέμασε στες Νύφες ο Κινύρας,
τι να το ρίχνει δεν μπορεί σαν άλλοτε μακριά.
Χαρά σας, ψάρια! Βλέπετε πως του ψαρά το γήρας
και του πελάου τώρα πια χαρίζει λευτεριά.

 *

 Αφιέρωμα ναυαγού

 Στον Ποσειδώνα, την Ινώ, τον Γλαύκο, την Δωρίδα
στον Μελικέρτη, την Τηθύν, Νηρέα και παιδιά
που ναυαγόν  μ' εσώσατε, ξούρισα την κασσίδα
και 'να  τα μαλλοκέφαλα, δεν μού 'μεινε άλλο πια.

ΔΕΚΑΠΕΝΤΕ ΑΓΟΡΙΑ, ΜΠΕΛΑ ΑΧΜΑΝΤΟΥΛΙΝΑ, ΥΠΑΡΧΕΙ ΘΕΜΑ...ΣΠΑΝΙΑ ΣΤΙΓΜΙΑΙΟ

Posted by Ίδρυμα Ποίησης | Posted in | Posted on 4:30 μ.μ.

0



Δεκαπέντε αγόρια

 Δεκαπέντε αγόρια, ίσως και περισσότερα,
ίσως και λιγότερα, από δεκαπέντε,
με τρομαγμένες φωνές
μου έλεγαν:
"πάμε σινεμά ή στο μουσείο των εικαστικών τεχνών".
Εγώ απαντούσα περίπου έτσι:
"Δεν έχω χρόνο".
Δεκαπέντε αγόρια μου χάρισαν γάλανθους.
Δεκαπέντε αγόρια με σπασμένες φωνές
μου έλεγαν:
"Εγώ δεν θα πάψω ποτέ να σ' αγαπώ".
Εγώ απαντούσα περίπου έτσι"
"Θα δούμε".

 Δεκαπέντε αγόρια τώρα ζουν ήρεμα.
Εκπλήρωσαν τη βαριά θητεία
των γάλανθων, της απόγνωσης και των επιστολών.
Τους αγαπούν τα κορίτσια -
ορισμένα είναι πιο όμορφα από μένα,
άλλα πάλι δεν είναι τόσο όμορφα όπως εγώ.
Δεκαπέντε αγόρια υπερβολικά ελεύθερα, και ορισμένες
φορές μοχθηρά
με χαιρετούν όταν συναντιόμαστε,
χαιρετούν όταν συναντιόμαστε
την απελευθέρωσή τους, τον φυσιολογικό ύπνο και τροφή...
Άδικα πας, τελευταίο αγόρι.
Θα βάλω τους γάλανθούς σου σε ένα ποτήρι,
και θα βλαστήσουν οι φύτρες τους
με ασημένιες φυσαλίδες...
Μα, βλέπεις, κι εσύ θα πάψεις να μ' αγαπάς,
και, αφού νικηθείς, θα μιλάς μαζί μου υπεροπτικά,
δήθεν με νίκησες,
κι εγώ θα φύγω, θα φύγω...

Εγγραφή σε: Αναρτήσεις (Atom)