Ο ΠΟΙΗΤΗΣ / ΑΜΕΙΒΟΜΕΝΗ ΠΟΙΗΣΗ , ΝΥΞΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ, ΤΟΝ ΠΟΙΗΤΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ
Posted by Ίδρυμα Ποίησης | Posted in ΝΥΞΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ ΤΟΝ ΠΟΙΗΤΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ | Posted on 9:45 μ.μ.
0
Διατυμπανίζουν οτι ζει δίνοντας πληρεξούσια,
εξουσιοδοτήσεις και δεν ξέρω τί, στους άλλους.
Εκείνος όμως που κρατά κάτι στο χέρι
ο εντολέας είναι κι όχι ο εντολοδόχος.
Κανείς δεν του 'πε στο σταυροδρόμι πως πρέπει
να διαλέξει ανάμεσα σε δυο ξεχωριστές ζωές
που δεν τέμνονται ποτέ. Και το παρέλειψε.
Αν κι αμελής, χάρη στην Τύχη
φύλακας παραμένει του αδιαίρετου.
Ευγένιος Μοντάλε
***
Αμειβόμενη ποίηση. Το αμάρτημα δεν είναι των άξιων ποιητών αλλά των ανοήτων.
Το χορικό λυρικό άσμα - που ο Πίνδαρος υπηρετεί αριστουργηματικά - φτάνει στην ακμή του το πρώτο μισό του 5ου αι. π.Χ. Αντίθετα, το μονωδικό λυρικό άσμα, όπως αναπτύχθηκε από τη Σαπφώ, τον Αλκαίο, τον Ίβυκο κ.ά., ακμάζει μέσα στον 6ο αι. Η μεγάλη ανάπτυξη του χορικού άσματος την εποχή αυτή σχετίζεται προφανώς με τις κοσμοϊστορικές αλλαγές που αρχίζουν να συντελούνται προς το τέλος του 6ου αι. Με την κατίσχυση του θεσμού της πόλης και της Δημοκρατίας, με τη συνακόλουθη εκλάμπρυνση των μεγάλων δημόσιων αθηναϊκών εορτών, των Παναθηναίων και των Διονυσίων, με τις πατριωτικές νίκες εναντίον των Περσών, όπως και με την άνοδο ισχυρών αρχόντων στη Σικελία. Ύμνοι, παιάνες, διθύραμβοι, παρθένεια εκτελούνταν σε δημόσιες γιορτές, τοπικές ή πανελλήνιες, στις αυλές μεγάλων δωρητών, σε οίκους καλλιεργημένων τυράννων που προστάτευαν και ενεθάρρυναν αυτές τις πρωτοβουλίες. Είναι η εποχή κατά την οποία οι πλούσιοι και καλλιεργημένοι προστάτες της ποίησης παραγγέλνουν σε ποιητές εγκώμια, θρήνους, γαμήλια τραγούδια (υμέναιοι) και κυρίως επινίκιες ωδές. Επί πληρωμή, φυσικά. Πολλά λέγονται για τις απολαβές του Πινδάρου και τη φιλαργυρία του. Τα περισσότερα είναι άδικα, όμως δεν πρέπει να μας διαφύγει η φανερή οικονομική συναλλαγή που υπάρχει ανάμεσα στον παραγγελιοδότη μιας εγκωμιαστικής ωδής και στον ποιητή που αναλαμβάνει τη σύνθεση αυτής της ωδής.
Ο ίδιος ο Πίνδαρος ουδέποτε έκρυψε αυτή τη δραστηριότητα, που προφανώς ήταν κοινωνικά καθιερωμένη και αποδεκτή και από τους πλούσιους παραγγελιοδότες και από τους ποιητές. Όμως θα ήταν λάθος μας (βεβαρημένοι από τα ήθη της εποχής μας) να υποπέσουμε στο αμάρτημα της κακογλωσσιάς, προβάλλοντας μάλιστα τη δήθεν πνευματική και καλλιτεχνική μας ανιδιοτέλεια. Άμποτες να υπήρχαν και σήμερα τόσο άξιοι δημιουργοί και τόσο ανοιχτόμυαλοι παραγγελιοδότες, ώστε οι πρώτοι να καλλιεργούν με άνεση την τέχνη τους και οι δεύτεροι να την αποτιμούν όσο πρέπει. Η μεγάλη διαφορά ανάμεσα στις σημερινές χορηγίες (ακόμα και όταν η όποια χορηγία είναι καλοπροαίρετη και η επιχορηγούμενη τέχνη άξια) και στη Μούσα του Πινδάρου, που συμφωνεί να δίνει τη φωνή της "με ασημωμένη γλώσσα" (Μοίσα, το δε τεόν, ει μισθοίο συνέθευ παρέχειν φωνήν υπάργυρον, 11ος Πυθ., 41-2), έγκειται σε ένα απλό γεγονός που συχνά μας διαφεύγει. Η πινδαρική ποιητική "συναλλαγή" έχει να κάνει με την αξία και τη λειτουργία της ποιήσεως ως αναγνωρισμένου κοινωνικού αγαθού, ως πολύτιμου πνευματικού και κοινωνικού προϊόντος. Η ποίηση δεν είναι ένα περιττό ή άχρηστο προϊόν που παράγεται χωρίς να καταναλώνεται. Έχει ονομαστική αξία, πάνω στην οποία ο παραγγελιοδότης μπορεί να επενδύσει όχι μόνο για τώρα, αλλά κυρίως για το μέλλον. Η άποψη που επικρατεί είναι πως ο πλούτος δεν πρέπει να σωρεύεται, αλλά να επενδύεται στην υστεροφημία. Στον 1ο Πυθιόνικο ο Πίνδαρος προτρέπει τον Ιέρωνα, που έχει νικήσει στην αρματοδρομία, να δαπανήσει απλόχερα, αν θέλει να διατηρηθούν η φήμη και η δόξα του στο μέλλον.
Κράτα γενναιόδωρη τη διάθεσή σου κι, αν θέλεις,
λόγο γλυκό πάντα ν' ακούς, ας μη κουράζεσαι απλόχερα
να δαπανάς.
Σαν καπετάνιος άπλωνε στο αγέρι το πανί και, ω φίλε,
μη γελαστείς απ' το εύκολο κέρδος.
Μονάχα η φήμη η λαμπρή που οι θνητοί αφήνουν μετά
το θάνατό τους
μηνάει για τη ζωή τους σε ποιητές και σε λόγιους.
Γιώργης Γιατρομανωλάκης
