Ίδρυμα Ποίησης / Poetry Foundation Το ποίημα είναι ένας μικρός άγγελος από δέντρο κι από στάρι.., Γιώργος Τσακιράκης Κρης / The poem is a little angel from tree and from wheat.., George Tsakirakis Κris

Remedia Amorιs - Ερωτικά Αντιφάρμακα 

(αποσπάσματα)

Ο σκοπός του ποιήματος (στ. 1-40)

Legerat huius Amor titulum libelli:
"Bella mihi", video, bella parantur" ait.
"Parce tuum vatem sceleris damnare, Cupido,
tradita qui toties te duce signa tuli.
Non ego Tydides, a quo tua saucia mater    5
in liquidum rediit aethera Martis equis.
Saepe tepent alii iuvenes; ege semper amavi,
et si, quid faciam nunc quoque, guaeris amo.
Quin etiam docui qua possis arte parari,
et, quod nunc ratio est, impetus ante fuit.    10
Nec te, blande puer, nec nostras prodimus artes,
nec nova praeteritun Musa retexit opus.
............................................................

 Εδιάβασεν ο Έρωτας τον τίτλο αυτού του βιβλιάριου: 1
"Πόλεμο βλέπω!", είπε, "Πόλεμος ετοιμάζεται για μένα"
- Παρακαλώ σε, Πόθε, τον ποιητή σου ένοχο μην τον κρίνεις.
Τόσες φορές τα λάβαρά σου στις εντολές σου κράτησα.
Όχι, δεν είμαι του Τηδέα ο γιος, που λάβωσε τη μάνα του    5
κι εκείνη στον διάφανον αιθέρα πέταξε με τα άλογα του Άρη. 2
Συχνά είναι ψυχροί οι άλλοι νέοι. Εγώ ερωτευμένος πάντα!
Κι αν ρωτάς για τώρα, ερωτευμένος είμαι.
έχω κιόλας σπουδάσει την τέχνη που έχεις και τα καταφέρνεις,
έγινε φρονιμάδα ό,τι ήταν παλαιά ορμή.    10
Παιδί γλυκύτατο! Εσένα και τη δική μου τέχνη δεν προδίδω,
Δεν ανυφαίνει το πρωτινό μου έργο κάποια νέα Μούσα.
............................................................... 


Ας χαίρεται ό,τι αγαπά ο εραστής κι ευφρόσυνα ας φλέγεται.
Ας αρμενίζει ευτυχής με ούριους άνεμους.
Όμως, αν κάποιος υποφέρει στην εξουσία μιας ανάξιας κυράς,    15
ας μη χαθεί. Της τέχνης μας τη συνδρομή ας δοκιμάσει.
Ποιος λόγος ο εραστής να δέσει στο λαιμό του τη θηλιά
κι από υψηλό δοκάρι να κρεμαστεί, φορτίο θλιβερό;
Γιατί με ξίφος άσπλαχνο τα στήθη του να σκίσει;
Εραστή της ειρήνης, είσαι για τις σφαγές σου μισητός. 3    20
Αν κάποιος θα χαθεί από αγάπη άτυχη, εκτός κι αν την αφήσει,
Άσ' τον. Να την αφήσει. Δεν θα 'σαι τότε αίτιος του θανάτου κανενός.
Είσαι αγόρι, κι άλλο από παιχνίδι δεν σου πρέπει.
Παίξε λοιπόν. Η τρυφερή η εξουσία πάει στα χρόνια σου.
.................................................................
Κάνε να σπάσει η πόρτα απ' τις αμάχες της νυκτός
και με πολλά γιορντάνια ας σκεπαστεί η αυλόθυρα.
Ας σμίξουνε για σε κρυφά αγόρια και αιδήμονα κορίτσια.
Ας εξαπατηθεί με κάθε τέχνη ο καχύποπτος σύζυγος.
Το κρύο παραπόρτι ας ακούει γλυκόλογα και φοβέρες    35
....................................................................

Μέτρα θεραπείας (στ. 135-810)
(i) Μια γενική αρχή
1.  Άρχισε ζωή γεμάτη δράση (στ. 135-150)

Ergo ubi visuseris nostrae medicabilis arti,    135
fac monitis fugias otia prima meis.
..............................................................

Λοιπόν όταν φανείς ιάσιμος πως είσαι με την τέχνη μου    135
άφησε πρώτα απ' όλα τη ραστώνη - ιδού η συμβουλή μου.
Αυτή σε κάνει ν΄αγαπάς. Αυτή φροντίζει όσα είναι γινωμένα.
Αυτή είναι η αιτία και η τροφή του ευχάριστου κακού.
Παράτα τη ραστώνη και το δοξάρι του έρωτα θα σπάσει.
Καταφρονούνται τότε οι δάδες του και πέφτουνε σβησμένες.    140
Πώς χαίρεται το πλατάνι στο κρασί και στο νερό η λεύκα
και το καλάμι των ελών στο βούρκο και στη λάσπη;
Έτσι η Αφροδίτη τη ραστώνη αγαπά. Αν θες τέλος του έρωτα,
τον έρωτα νικούν οι ασχολίες. Σε σώζει η απασχόληση. 
Νωθρεία κι ύπνος άμετρος κι ατάραχος από έγνοιες,    145
ζάρια κι απ' το πολύ κρασί κεφάλι βαρυμένο
χωρίς λαβωματιές κάθε ισχύ του πνεύματος συντρίβουν.
Γλιστρά μες στις αφύλαχτες καρδιές ο επίβουλος ο Έρως. 
Το αγόρι τούτο ζητά την απραξία. Τη δράση απεχθάνεται.
Δώσε, λοιπόν, στον άδειο νου έργο να καταγίνεται.    150
..................................................................

6. Η μαγεία καθόλου δεν ωφελεί (στ. 249-290)

Viderit, Haemoniae si quis mala pabula terrae
et magicas artes posse iuvare putat.    250
Ista venefikii vetus est via; noster Apollo
innocuam sacro carmine monstrat opem.
.....................................................................

Ας το πιστεύει όποιος θαρρεί τα βότανα το βλαβερά της Αιμωνίας 4
κι οι τέχνες της μαγείας πως είναι δυνατό να ωφελήσουν.    250
Αυτός είναι ο δρόμος ο παλιός της μαγγανείας. Ο Απόλλωνάς μου
Με το ιερό τραγούδι του βοήθεια αθώα σου προσφέρει.
Με εμένα οδηγό δεν καλούνται τα πνεύματα ν' αφήσουνε το μνήμα,
το χώμα δεν σκίζει μάγισσα με τα ακάθαρτά της ξόρκια.
Δεν μεταβαίνουν οι σπορές από χωράφι σε χωράφι,    255
του Φοίβου ο δίσκος έξαφνα δεν χλομιάζει.
Ως συνηθίζει θα κυλά ο Τίβερης προς τα θαλάσσια νερά.
Ως συνηθίζει η σελήνη θα ουρανοδρομεί με το χιονάτο άρμα.
Καμιά καρδιά με ξορκισμούς τους πόνους δεν θα διώχνει.
Ούτε θα φεύγει ο έρωτας απ' το καυτό το θειάφι νικημένος.    260
............................................................................
Τα βότανα από τη γη του Φάση τι σε ωφέλησαν, Μήδεια ,
όταν ζητούσες στην πατρική γη να παραμείνεις;
Κίρκη ποιο το όφελός σου απ' τα βότανα της Πέρσης, 
όταν τα πλοία από το Νήριτο 36  πήρε μακριά η αύρα;
Τα πάντα έκανες να μη σ' αφήσει ο πανούργος ξένος,    265
κι αυτός φυγή ανεμπόδιστη ζητά στα ολάνοιχτα πανιά του.
............................................................................ 
 
[Τακτικοί ελιγμοί] (στ. 291-608)
1. Να σκέφτεσαι συνεχώς τα ελαττώματα της αγαπημένης σου (στ. 291-356)

Si te causa potens domina retinebit in Urbe,
accipe consilium quod sit in Urbe meum. 
Optimus ille sui vindex, laedentia pectus
vincula qui rupit dedoluitque semel;
..........................................................................

Αν ίσως λόγος σοβαρός θα σε κρατά στην άνασσα τη Ρώμη
άκου ποιες συμβουλές σου δίνω για την Πόλη.
Άριστος ελευθερωτής είναι αυτός που έσπασε τα φθαρτικά δεσμά
από το στήθος και πόνεσε μόνο μια φορά.
Άντρα με τέτοιο φρόνημα κι εγώ θαυμάζω    295
και λέω "Τις συμβουλές μου αυτός δεν έχει ανάγκη".
Όμως εσύ που ερωτευμένος δύσκολα ξεμαθαίνεις ν' αγαπάς
εσύ που θες μα δεν μπορείς, πρέπει από με να διδαχθείς.
Φέρνε συχνά στη μνήμη σου τα έργα της πανούργας κόρης
και κράτα μπρος στα μάτια σου κάθε ζημιά δική της:    300
"Είχε τα πάντα, κι όμως τίποτε τα λάφυρα τούτα δεν της κάμναν,
έβγαλε στο σφυρί η άπληστη τους πατρικούς θεούς μου.
Από τη μια μου ορκίζονταν και ορκισμένη ευθύς με αναγελούσε.
Πόσες φορές στην πόρτα της εμπρός μ' άφησε να πλαγιάσω.
Σε άλλους αγάπη έδειχνε, την εδική μου αγάπη σιχαινόταν.    305
Αχ! ο γυρολόγος γλεντούσε τις νυχτιές, που αρνιότανε σε μένα".
Άσε όλα τούτα κάθε συναίσθημά σου να ξινίσουν.
..........................................................................

(παρενθετικά ο ποιητής αντκρούει τους κριτικούς του, στ. 361-398)

Κάποιοι έχουν λοιδορήσει τελευταία τα γραφτά μου 5
κι η Μούσα μου ως ακόλαστη έχει κατακριθεί.
Ενόσω είμαι αρεστός, όσο σε ολάκερη τη γη θα τραγουδιέμαι,
όποιος θέλει, εκείνος ή ο άλλος ας μάχεται το έργο μου.
Το πνεύμα του μεγάλου Ομήρου αμαυρώνει ο φθόνος:    365
Αχ Ζωίλε! Όποιος κι αν είσαι, τ' όνομά σου σε κείνον το οφείλεις.
Τα ποιήματά σου ανόσιες γλώσσες κατασπαράζουν, ω Βιργίλιε,
που μ' οδηγό εσένα έφερε η Τροία εδώ τους δούλους της θεούς.
Ο φθόνος τα ύψη χτυπά, τις κορυφές οι άνεμοι σαρώνουν,
χτυπούν τα ύψη οι κεραυνοί, σταλμένοι απ' το δεξί χέρι του Δία.    370
Κι εσύ, όποιος και να 'σαι που σ' ενοχλεί η τολμηρότητά μου,
αν έχεις τη σοφία, κρίνε το κάθε είδος σύμφωνα με τα μέτρα του.
.............................................................................

3. Μην αρκείσαι μόνο σ' έναν έρωτα (στ. 441-488)

Hortor et ut pariter binas habeatis amicas
(fortior est, plures si quis habere potest):
secta bipertito cum mens discurrit utroque
alterius  vires subtrahit alter amot.
.............................................................................

Σε συμβουλεύω: ταυτόχρονα δύο φιλενάδες έχε.
(καλύτερα είναι αν μπορεί κανείς να έχει και περισσότερες):
Καθώς μοιράζεται η καρδιά και σπαταλιέται σε δυο αγάπες,
τότε ο ένας έρωτας από τον άλλο παίρνει δυνάμεις.
Αδυνατίζουν οι μεγάλοι ποταμοί με τα πολλά ρυάκια,    445
Πεθαίνει η άγρια πυρκαγιά σε πλήθος φλόγες μοιρασμένη.
Μια άγκυρα δεν φτάνει να συγκρατεί την κερωμένη πρύμνη,
δεν αρκεί στα τρεχούμενα νερά ένα μονάχα αγκρίστρι.
Όποιος από τα πριν ετοίμασε διπλή παρηγορία για τον ίδιο,
από τα πριν εβγήκε νικητής στο υψηλό το κάστρο.    450
................................................................................

4. Μάθε να είσαι ψυχρός (στ. 489-522)

Quod si quid praecepta valent mea, si quid Apollo
utile mortales perdocet ore meo,    490
quamvis infelix media torreberis Aetna,
frigidior dominae facvideare tuae.
.................................................................................

Αν πράγματι αξίζουν τα διδάγματά μου, αν ο Απόλλων
με το στόμα μου κάτι ωφέλιμο διδάσκει τους θνητούς,    490
όταν θα ψήνεσαι μες την καρδιά της Αίτνας δυστυχής,
να φαίνεσαι στη φίλη σου κι από τον πάγο πιο ψυχρός:
Καλά πως είσαι προσποιήσου, κι έτσι αν κάτι σε πονέσει δυνατά
να μην το νιώσει. Γέλα, όταν τον εαυτό σου πρέπει να θρηνείς.
Όμως δεν σε προτρέπω τον έρωτά σου καταμεσής να αφήσεις.    495λ
Στο κράτος μου οι εντολές τόσο σκληρές δεν είναι.
Ό,τι δεν είσαι υποκρίσου, κάνε πως έσβησαν οι φλόγες.
Αληθινό θα κάνεις αυτό που μελετάς να γίνεις.
.....................................................................................

6. Μη ζηλεύεις (στ. 543-548)
.....................................................................................

7. Για να λησμονήσεις σκέψου τα βάσανα των άλλων.

Δίπλα εις την Κολλίνα Πύλη σεπτός υψώνεται ναός 6
(το όνομά του έχει πάρει από τον υψηλό τον Έρυκα).    550
Εκεί 'ναι ο Ληθαίος Έρωτας, που θεραπεύει τις καρδιές
και σβήνει τις λαμπάδες του με τα ψυχρά νερά του.
Εκεί αναζητούν οι νέοι τη λησμονιά των όρκων
κι η κόρη που είναι σκλάβα ενός συζύγου άξεστου.
Εκείνος έτσι σε μένα μίλησε (να ήταν άραγε ο ίδιος ο Πόθος,    555
ή μήπως ήταν όνειρο; θαρρώ πως ήταν όνειρο): 7
"Ω εσύ οπού τους ταραγμένους έρωτες μια δίνεις και μια διώχνεις,
ετούτο επίσης στις συμβουλές σου πρόσθεσε, ω Νάσων.
Όποιος στα βάσανα έχει το νου στραμμένο, γλιτώνει απ' την αγάπη.
(σε όλους μας έχει δώσει βάσανα ο θεός, πολλά ή λίγα)    560
.........................................................................................

8. Απόφευγε τη μοναξιά (στ. 579-608)

Εσένα που αγαπάς, η μοναξιά σε βλάπτει. Λοιπόν απόφευγέ την.
Πού να πας; Μέσα στο πλήθος θα είσαι ασφαλέστερος.    580
Κρύπτη δεν σου χρειάζεται. (Αυξάνεται το πάθος 
στους κρυψώνες). Το πλήθος είναι που θα σε συντρέξει.
Μόνος θλιμμένος θα 'σαι, και της κυράς σου η μορφή,
που την παράτησες, σαν ζωντανή μπροστά στα μάτια σου θα στέκει.
Γι' αυτό κι νύχτα είναι πιο θλιμμένη απ' όσο του Φοίβου οι ώρες,    585
Οι σύντροφοι απουσιάζουν, αυτοί όπου το πένθος θα ελαφρύνουν.
Τις συζητήσεις να μην αποφεύγεις, η πόρτα σου κλειστή μην είναι.
Το πρόσωπό σου το κλαμένο μην κρύβεις στα σκοτάδια.
Έχε μαζί σου πάντα έναν Πυλάδη που να φροντίζει τον Ορέστη.
Για τη φιλία τούτο ασήμαντη ωφέλεια δεν θα 'ναι.    590
Τα έρημα τα δάση τάχατες τη Φυλλίδα δεν εβλάψαν;
Να ή αληθινή αιτία του χαμού της: ήταν δίχως παρέα.
................................................................................

(iii) Ειδικές συμβουλές για να μην επανέλθει το κακό
1. Απόφευγε τα ευτυχισμένα ζευγάρια (στ. 609-620)
.........................................................................

5. Μη σε γελάσουν τα δάκρυα των γυναικών
Εμπιστεύσου εμένα και τον Απόλλωνα (στ.682-706)

Θα σου εκθέσω ό,τι κυρίως εμποδίζει τις προσπάθειές μας -
αν κι ο καθείς απ' την δική του την περίπτωση μαθαίνει.
Αργούμε τέλος να δώσουμε γιατί πως αγαπιόμαστε ελπίζουμε.    685
Ενόσω τον εαυτό μας κολακεύουμε, είμαστε όχλος εύπιστος
κι εσύ τα λόγια (αλήθεια τι 'ναι απατηλότερό τους;)
μην πιστεύεις, ούτε πως έχουν βάρος οι αιώνιοι θεοί.
Φυλάξου. Ποτέ μη συγκινείσαι από των κοριτσιών τα δάκρυα.
Να κλαίνε - αυτό τα μάτια τους έχουν δασκαλέψει.    690
Μάχονται τέχνες αναρίθμητες το νου του ερωτευμένου,
όπως ολόγυρα χτυπιούντα κύματα το βράχο του πελάγου.
Μην ξεσκεπάζεις τις αιτίες για τις οποίες θέλεις να χωρίσεις.
Μη λες γιατί πονάς, ωστόσο κρυφά να υποφέρεις ως το τέλος.
Μην αριθμείς τα σφάλματα μήπως τα ανασκευάσει. Την ευνοείς    695
κι έτσι η υπόθεσή της γίνεται απ' τη δική σου ισχυρότερη.
Όποιος σιωπά είν' ασφαλής. Όποιος πολύ κακολογεί ένα κορίτσι
μάλλον επιζητεί εξήγηση ευχάριστη να πάρει.
............................................................................

9. Μη σκέφτεσαι ποτέ τον αντίζηλο (στ. 767-794)

Αν ο Απόλλων, ο οδηγός του έργου μου, δεν απατά τον ποιητή,
ο αντίζηλος είναι της δυστυχίας μας η μεγαλύτερη αιτία.
Λοιπόν μην πλάθεις για σε αντίζηλο κανένα
και πίστευε πως μοναχή κοιμάται στο κρεβάτι.    770
Θερμότερα ο Ορέστης την Ερμιόνη αγάπησε
όταν εκείνη πήγε κι έγινε γυναίκα άλλου άντρα.
Μενέλαε γιατί πονάς; Κινούσες για την Κρήτη δίχως σύζυγο
κι εμπόρειες χρόνο πολύ να 'σαι μακριά απ' τη γυναίκα σου.
Όταν την άρπαξε ο Πάρις, μονάχα τότε να στερηθείς τη σύζυγό σου     775
δεν εμπόρειες: από τον έρωτα ενός άλλου μεγάλωσε ο δικός σου.
Και στον χαμό της Βρησηίδας γι' αυτό ακριβώς θρηνούσε ο Αχιλλέας:
Ότι εκείνη θα προσφέρει ηδονή σε άντρα Πλεισθενίδη.
............................................................................

(iv). Διάλεξε τη δίαιτά σου (στ. 795-810)

Να και οι τροφές, το έργο όλο για να τελειώσω του γιατρού.    795
Ποιες να αποφεύγεις και ποιες ν' ακολουθείς θα σε διδάξω.
Ιταλικοί βολβοί κι όσοι σου στάλθηκαν απ' τις ακτές τις λυβικές
ή σου 'ρθαν απ' τα Μέγαρα, όλοι τους θα είναι βλαβεροί.
Λιγότερο φρόνιμο δεν είναι να αποφεύγεις τη λαγνοφόρα ρόκα
και καθετί που τα κορμιά μας οδηγεί στην Αφροδίτη.    800
Πλέον σε ωφελεί να τρως απήγανο οπού την όραση οξύνει
και καθετί που τα κορμιά μας από την Αφροδίτη αποδιώχνει.
Θα ρωτήσεις, τι σε συμβουλεύω σχετικά με του Διόνυσου το δώρο;
Απ' τα κηρύγματά μου θα γλιτώσεις ταχύτερα απ' όσο περιμένεις:
Το κρασί την ψυχή οδηγεί στην Αφροδίτη, εκτός και πιεις ποσότητα    805
και ναρκωθούν τα νεύρα σου στην αφθονία του άκρατου πνιγμένα.
Τρέφει ο αέρας τη φωτιά, με τον αέρα όμοια κατασβήνεται.
Το αεράκι τη φλόγα ενθαρρύνει, τη σκοτώνει ισχυρότερη πνοή.
Ή μη μεθάς ποτέ, ή μέθα τόσο ώστε τα βάσανά σου
να εξαφανιστούν. Βλάπτει η ενδιάμεση κατάσταση.    810

IV. ΕΠΙΛΟΓΟΣ (στ. 811-814)

Αποτελείωσα το έργο μου: στεφανώστε το κατάκοπο καράβι,
πιάνουμε το λιμάνι που ήταν για μένα ο προορισμός.
Σύντομα στον ιερό σας ποιητή σεβάσμιες προσευχές θα απευθύνετε
απ' το τραγούδι μου θεραπευμένοι άντρες και γυναίκες. 

                                                                          
 ____

Τα "Ερωτικά Αντιφάρμακα" είναι ένα εκτενές ποίημα που ανήκει στην ερωτική τριλογία του Οβίδιου (Amores, Ars Amatoria, Remedia). Εκδόθηκαν, με μέγιστη προσέγγιση, το 1 μ.Χ. Με τα "Αντιφάρμακα" ο Οβίδιος δημιουργεί ένα δίπτυχο έργο, όπου ένα θέμα ή μια κατάσταση, δηλ. ο έρωτας, εξετάζεται πρώτα απ' τη μια πλευρά και ύστερα, αντιθετικά από την άλλη. "Τον Οβίδιο Νάσωνα οφείλατε να μελετάτε τότε, όταν μαθαίνατε να αγαπάτε, τον ίδιο Νάσωνα πρέπει και τώρα να διαβάσετε ξανά", λέει ο ίδιος (70-1).
Ωστόσο, δεν πρέπει να θεωρήσουμε ότι τα "Αντιφάρμακα" αποτελούν παλινωδία για τα όσα ειπώθηκαν στην "Τέχνη του έρωτα". Ο Οβίδιος ούτε αρνείται ούτε απορρίπτει τον έρωτα. Ίσα ίσα τον ενδιαφέρουν πάντοτε οι ερωτικές συγκινήσεις και χαρές. Όμως τώρα στρέφει την προσοχή του στον απελπισμένο, δυστυχή και επικίνδυνο συνάμα έρωτα και στα θύματά του, και ό,τι κυρίως θέλει να πει στο ποίημά του, είτε με τις άμεσες διδαχές του είτε με τα μυθολογικά του παραδείγματα, είναι τούτο: ο εραστής πρέπει με κάθε τρόπο να πάψει να είναι υποδουλωμένος στον άτυχο και βλαβερό έρωτά του. "Να η ωφέλεια που προκύπτει από την ανάγνωση αυτού του ποιήματος", λέει, "Να σβήσουνε οι άγριες φλόγες και να πάψει να είναι σκλαβωμένη η καρδιά στα βάσανά της". Ο ασθενής-εραστής πρέπει με κάθε τρόπο να επανακτήσει την "υγεία" του και να στραφεί ξανά σε νέους έρωτες. Τα "Αντιφάρμακα", επομένως, είναι η άλλη όψη του ίδιου νομίσματος που υπηρετεί εξίσου θερμά και σταθερά την υπόθεση του έρωτα. Γι' αυτό και παρά το γεγονός ότι το ποίημα ανήκει στη διδακτική ποίηση, το ύφος του παραμένει ανάλαφρο, ο λόγος του είναι πνευματώδης και ο τόνος του κάθε άλλο παρά βαρύς και σοβαρός.

Το ποίημα, όπως φαίνεται από τη σύνοψη που κάνει ο Ηenderson, ακολουθεί την αυστηρή δομή ενός δοκίμιου, μιας διατριβής ρητορικού τύπου, και χωρίζεται σε τέσσερα ευδιάκριτα Μέρη: στον Πρόλογο, στο Προοίμιο, στη Διατριβή (την ανάπτυξη του θέματος) και στον Επίλογο.

Τα "Ερωτικά αντιφάρμακα" (όπως άλλωστε και κάθε ποίημα ή κάθε έργο τέχνης) δεν μπορούν να εξεταστούν, και, κατά επέκταση, να αποτιμηθούν σωστά έξω από το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο της δημιουργίας τους. Αλλά είναι εξίσου βέβαιο ότι εξακολουθούν και υπάρχουν μέσα στο ποίημα πάρα πολλά στοιχεία που μας τέρπουν και μας συγκινούν ακόμα, παρά το γεγονός ότι έχουν περάσει τόσοι αιώνες και έχουν μεταβληθεί αρκετά και τα λογοτεχνικά γούστα και οι αντιλήψεις μας για την ηθική και μάλιστα για την ηθική της ποιήσεως. Είναι ένα κλασικό ποίημα και ως εκ τούτου παραμένει πάντοτε αξιαγάπητο και ενδιαφέρον ανάγνωσμα.

Τα περισσότερα "φάρμακα" που προτείνει ο Οβίδιος αποτελούν κοινές , εμπειρικές διαπιστώσεις, παραδοσιακές αλήθειες για τον έρωτα και τους κινδύνους του, γνωστές ήδη από τον Ευριπίδη, για να μείνουμε εκεί. Ο ποιητής όμως εκμεταλλεύεται με τον καλύτερο τρόπο την υπάρχουσα παράδοση του είδους και παράγει ένα ευφυές και γεμάτο χάρη ποίημα με θέμα τη θεραπεία από την ερωτική νόσο. Φυσικά ο Οβίδιος δεν είναι γιατρός του έρωτα και τα "Ερωτικά αντιφάρμακα" δεν αποτελούν ιατρικό εγχειρίδιο. Πρώτα απ' όλα είναι ένα ποίημα σοφά δουλεμένο και ζυγισμένο στην ανάπτυξή του, γεμάτο φαντασία και δραματική ένταση. Έχει τη μορφή μιας σοβαρής (υποτίθεται) διατριβής σχετικά με τον έρωτα, αλλά στην ουσία το μόνο που κάνει είναι να παίζει με ευφυΐα, χάρη και λεπτή ειρωνεία. Το υλικό του, θεραπευτικές συνταγές και συναφείς συμβουλές, ερωτικά μυθολογικά παραδείγματα και λογοτεχνικές αναφορές, ποτέ δεν χάνει τη δραστικότητά του, ακόμα και στα σημεία εκείνα που μπορούν να θεωρηθούν "αφελή". Αυτοτροφοδοτείται συνεχώς με νέα ευρήματα και σκηνές έτσι ώστε να διατηρεί σε όλη την έκτασή του ζωντάνια και χιούμορ.

Γιώργης Γιατρομανωλάκης

____

δείκτες:

1.  ενδιαφέρουσα η εικόνα του εγγράμματου προφανώς Έρωτα που διαβάζει τον τίτλο του ποιήματος και παρεξηγεί το περιεχόμενό του.
2.  το επεισόδιο περιγράφεται στην Ιλιάδα Ε 330 κ.κ. Ο γιος του Τηδέα Διομήδης επιτίθεται στην Αφροδίτη και την πληγώνει.
3 .  συνηθισμένη μέσα στην ελληνορωμαϊκή παράδοση, η εικόνα του Έρωτα που πληγώνει τις καρδιές.
4.  ο Στράβων (9.5.23) λέει ότι το παλαιό όνομα της Θεσσαλίας ήταν Αιμωνία. Στα ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια οι δυο γεωγραφικοί όλοι ήταν συνώνυμοι.
5.  αναφέρεται προφανώς στην κριτική που επεφύλαξαν ορισμένοι κριτικοί στην "Τέχνη του έρωτα".
6.  ο ναός της Venus Erycina. Η λατρεία της (ελληνικής) Αφροδίτης ταυτίστηκε από πολύ ενωρίς με την τοπική ρωμαϊκή θεότητα Venus.Ήδη από το 217 π.Χ. ο Γ.Φ. Μάξιμος αφιερώνει ένα ναό στην Venus Erycina.
7.  Σύμφωνα με τον Henderson, ο Οβίδιος σατιρίζει, με τρόπο λεπτό, το θέμα της θεοφάνειας.