Η (έβδομη) ανανέωση ύλης ολοκληρώθηκε στις 29 Απρίλη 2011. Η επόμενη ανανέωση θα γίνει στις 30 Ιούλη.
Το συνολικό περιεχόμενο της ιστοσελίδας υπόκειται σε πνευματικά δικαιώματα και προστατεύεται απ' τους Νόμους.
ΑΡΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ
Φρύνιχος
Τα στρατεύματα περάσανε τα σύνορα
υποχωρώντας μ’ όση τάξη επιτρέπανε το δάσος κ’ οι σκιές των
δέντρων μες τη νύχτα.
Με σεβασμό κι αγάπη γι αυτούς που μείναν εδώ πίσω
θαμμένοι μες στο χώμα ή ριγμένοι στα σκυλιά
έγραψες κι εσύ μια Μιλήτου Άλωση.
Την έγραψες γνωρίζοντας πως τα στάσιμά σου θ’ ακουστούν
από κενές σειρές μαρμάρων
γνωρίζοντας- μέχρι τελευταίου οβολού-
το πρόστιμο που θα ’χες να πληρώσεις.
Τώρα που οι πολέμαρχοι συγκροτήσαν θίασο
κι απαγγέλουνε Μιλήτου χορικά
μη βιαστείς και μην ταυτίσεις τις μηχανές τα προσωπεία
με τα δικά σου πρόσωπα.
Στην παράστασή τους τη μόνη θύρα που αφήσαν ανοιχτή
είναι το βασίλειον ή ο οίκος ένδοξος.
Τις άλλες κει στην άκρη- την είσοδον αστών την είσοδον των
ξένων
και κείνη που ονομάζεται ειρκτή
τις έχουν κλείσει βάζοντας μπροστά χρωματιστές λινάτσες.
Σε τούτη την παράσταση δεν έχουν θέση στο λογίον
οι ακρωτηριασμένοι.
Πρόκειται για μίμηση πράξεως μεγάλης
για την κατακρήμνιση των τειχών μιας πόλεως
μέγεθος εχούσης
πρόκειται για πτώση κυκλωπείων βράχων που προκαλεί τον
φόβον.
Οι πολέμαρχοι δεν ξεπέφτουν σε τοίχους πλίνθινων σπιτιών
σε μικρολεπτομέρειες.
Λοιπόν, εδώ που κάθεσαι σε τούτα τα ικρία
μη βιαστείς και μη ταυτίσεις τα σκεύη και τους κοθόρνους
με τις δικές σου τις γυμνές τις ξυπόλητες παρόδους.
Τα όσα έγραψες εσύ μπορούν να ταυτιστούν με τα δικά τους
όσο μπορούν να ταυτιστούν οι εκθέσεις των ιατροδικαστών
με τα τυφλά
θανατηφόρα τραύματα.
____
ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΣΑΚΙΡΑΚΗΣ
Ένα σπίτι
(στον γλύπτη Γιώργο Μαυρίκη)
Ήταν ένα σπίτι από
φτερό Αετού. Ήταν ένα
σπίτι με χαμηλή στέγη
από ανοιχτή θάλασσα.
Ήταν ένα σπίτι από
νωπή στάχτη και φωτιά
κρυμμένη κάτω απ’ τις
λαμαρίνες. Ένα σπίτι
που θέλει να φύγει
για το βοριά με τα
μαλλιά του ανέμελα.
Ήταν ένα σπίτι φτωχή
περικοκλάδα και
σμίλη μουσική, ένα
σπίτι με μορφή ταπεινά
αδιόρατη.
Ήταν ένα σπίτι που
θέλει να τα πει όλα
και σωπαίνει…
(Οκτ. 2009, Όρμος Μαραθοκάμπου, Σάμος)*
*
Αόρατες συλλήψεις
Κάποιοι πολιτικοί (αλλά και λαϊκοί)
συνελήφθηκαν αόρατα, σαν αόρατοι
κλέφτες αόρατων γαντιών και
αόρατων προσωπίδων σ’ ένα
γνωστό κενοτάφιο.
(2011)
_____
ΕΛΕΝΗ ΒΑΚΑΛΟ
Το δάσος
(Ποιητική μυθιστορία), απόσπασμα
ΠΡΩΤΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ
Το μάτι του πατέρα μου
Ο Πατέρας μου είχε ένα γυάλινο μάτι.
Τις Κυριακές που καθότανε σπίτι έβγαζε από την τσέπη του κι
άλλα μάτια, τα γυάλιζε με την άκρη του μανικιού του και
φώναζε τη μητέρα μου να διαλέξει. Η μητέρα μου γελούσε.
Τα πρωινά ο πατέρας μου ήταν ευχαριστημένος. Έπαιζε το μάτι
στη φούχτα του πριν το φορέσει και έλεγε πως είναι καλό
μάτι. Όμως εγώ δεν ήθελα να τον πιστέψω.
Έριχνα ένα σκούρο σάλι στους ώμους μου τάχα πως κρυώνω κι
ήταν για να παραμονέψω. Στο τέλος τον είδα μια μέρα να
κλαίει. Δεν είχε καμιά διαφορά από ένα αληθινό μάτι.
………………………………………………….
*
Γενεαλογία
Στον τόπο μου αγαπούν τις μυρωδιές τις διάφορες που έχουν
τα φυτά και τα λουλούδια
Κόβουν φύλλα μυρωδικά, τα στρίβουνε, ή τα κρατάν, ένα κλω-
νί, και λένε, αχ
Βαθύ τ’ απόγεμα είναι.
______
* γνώρισα τον Γιώργο Μαυρίκη τον Οκτώβρη του 2009 στον Όρμο Μαραθοκάμπου, στη Σάμο. Όλα γύρο, μέσα του και μέσα μου είναι όπως τα περιγράφω.
Οδυσσέας Ελύτης 2011, εκατό χρόνια από τη γέννησή του
Ο κήπος με τις αυταπάτες, αποσπάσματα
Είμαι του ολίγου και του ακριβούς. Δεν υπήρξα ποτέ του τρίτου προσώπου. Τρέφομαι από το δ υ σ και το ε υ που κατά περίπτωση προσφέρω.
*
Τιμή στην ελαία, για την εγνωσμένη της φρόνηση.
Στην λουίζα, για την ευγενή της καταγωγή και τους λεπτούς της τρόπους.
Στο μάρμαρο, για το ένα και απόλυτο που αντιπροσωπεύει.
Στον πευκώνα, για το απτό και μη της παρουσίας του.
Στο νεράντζι, για τον τρόπο που επέτυχε δέκα αιώνες αργότερα να συμπυκνώσει τη σκέψη των Ιώνων.
Στον θαλασσινό βράχο, για την μνήμη των Πατέρων Πάντων.
Στο απλώς κυανό, για το απείρως παρόμοιο.
*
Έχουμε τόσο πολύ τριφτεί πάνω στην κοινωνία και το κοινωνικό ψεύδος που και η πιο σημαντική αλήθεια, ευθέως διατυπωμένη, μοιάζει παραδοξολογία.
*
Ν’ αναλύεις ένα σκίρτημα ή να το καθηλώνεις μέσα σε δέκατα του δευτερολέπτου, χωρίς η πραγματικότητα να παρουσιάζει το παραμικρό ρήγμα, είναι ήδη πολύ. Όμως να δίνεις την ευχέρεια στην ύλη να χάνει τόση απ’ την βαρύτητά της όση της χρειάζεται για να επιχειρεί μαζί σου πτήσεις, είναι μια ευχαριστία.
*
Αυτός ο χείμαρρος ο ανεβατός πού πάει; Κι ο σταματημός της μιας στιγμής, ο οιονεί αιώνιος. Υπάρχουν άνθρωποι της παλαιής λαλιάς κι υπάρχουν και εγκαταλελειμμένοι ανθώνες. Ροδάκι του άσσου και άλφα μούρλια! Στενεύεται ο χρόνος κι αναγκάζεται να εξαργυρώνει: να κορίτσια! Να γοβάκια! Να γυαλί τετραγωνάκια! Είναι ανάγκη στις εκατό στροφές στεναχώριας να παράγουμε και μία χαράς. Δικαιοσύνη.
*
Αβεσαλώμ, Αβεσαλώμ, πού είσαι; Θέλω τα πριγκιπικά σου μαλλιά κι εκείνη τη σαπφείρινη πέτρα στη μέση του χιτώνα σου. Να εκλείψουν οι πατέρες όλων των εξουσιών και να επιστρέψει μέσα μας η ζωή, όπως το μωρό της Μαρίας.
*
Ό,τι το άνθος προς το φυτόν, ό,τι το άρωμα προς το άνθος τούτο δη και προς την πολιτείαν ο ποιητής. Η μεγάλη ποίησις απαρτίζει και συγκεφαλαιοί την πολιτείαν, αντανακλά το φως πάσης ιστορικής εποχής. Η ελαστικότητα της ιστορίας φτάνει ως ένα σημείο. Χρειάζεται η άλλη, που εξακοντίζεται και δοκιμάζεται από την ποίηση, για να σχηματίσει ένα στεφάνι που πλατύνει τα της ιστορίας και αγκαλιάζει τα πάντα, θα μπορούσε να πει κανείς, από το ε ως το υ.
*
Τις ο αληθής κύριος του τόπου; Ο άνθρωπος. Εν τη παρουσία του ηγεμόνος τούτου η μεν θεότης παραχωρεί τα πρεσβεία τεταραγμένη, ο δε ποιητής αποκαλύπτεται.
Καιρός λυτήριος επέστη.
Carmina Burana (Veris et Amoris / της Άνοιξης και του Έρωτα)
(μπορείτε να ακούσετε ενορχηστρωμένα carmina burana στην ενότητα "Μ' ένα ραδιόφωνο, μουσική ή και ποίηση")
Τα Carmina Burana ως ποίηση παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο ελληνικό κοινό το 1994. Ως μουσική έγιναν ευρύτατα γνωστά χάρη στη σύνθεση του Γερμανού Καρλ Όρφ (1895-1982) με τον τίτλο «Carmina Burana». Η αξιόλογη αυτή συλλογή ποιημάτων ηθικών-σατυρικών-ερωτικών και βακχικών είναι μια μορφή της λατινικής ποίησης του πολυτάραχου Μεσαίωνα (12ος και 13ος αι.), που εναντιώθηκε στο πνεύμα της εποχής, στο «κατεστημένο», στον Πάπα και στους εκμεταλλευτές κληρικούς και απέρριψε τις στείρες θεωρίες τους. Δημιουργήθηκαν κυρίως απ’ τους Goliardi, μια συγκεχυμένη κοινωνία κληρικών και σπουδαστών με δικούς τους νόμους και δικό τους τρόπο ζωής, που είχαν σαν δάσκαλους διανοούμενους των χρόνων εκείνων με προεξάρχοντα τον Rierre Abelard (1079-1142) «φιλόσοφο της νέας λαϊκής κοινωνίας», που ήταν πρότυπο της ελεύθερης διακίνησης των ιδεών. Με την εμφάνισή τους οι Goliardi αστραποβολούσαν την «ευρωπαϊκή κουλτούρα» που εύρισκε σ’ αυτούς την έκφραση ενός Μεσαίωνα ξέγνοιαστου και κοσμικού, ελεύθερου και αναρχικού, παρατηρεί ο E. Massa.
Τα ποιήματα-τραγούδια πήραν το όνομά τους απ’ το χειρόγραφο που βρέθηκε στη βιβλιοθήκη του Μονάχου που προερχόταν απ’ το ηγουμενείο Benediktbeuren ή Benedikt-beuern, το επονομαζόμενο Buranum.
Τα Carmina veris et amoris είναι 130 σε σύνολο 228.
*
20 (108)
1a. Vacillantis trutine
libramine
mens suspensa fluctuat
et estuat
in tumultus anxios,
dum se vertit
et bibertit
motus in contrarios.
Refl.: O langueo!
Causam languoris video
nec caveo,
vivens et prudens pereo.
………………………..
1a. Μετέωρος ταλαντεύεται ο νους μου
με τη φορά ζυγού που αργοσαλεύει
και φλέγεται σ’ αμέτρητες φροντίδες,
καθώς διχάζεται και στρέφει
σ’ αντίθετες τροχιές και κατευθύνσεις.
επωδός: Οϊμέ νοσώ και την αιτία
βλέπω της νόσου, μα καμία
εγώ προφύλαξη δεν παίρνω.
Χάνομαι ζωντανός ακόμη
και του εαυτού μου πλέρια γνώστης.
1b. Ν’ ασχοληθώ με τη μελέτη
θέλει ο Λόγος, μα ο Έρως
άλλα αποζητάει έργα.
έρμαιο στ’ αντίθετα έχω γίνει
και τυραννιέμαι, αφού ο Λόγος
με τη Διώνη αντιπαλεύει.
επ: Οϊμέ νοσώ…
2a. Όπως το φύλλο σιγοτρέμει
στο δέντρο και στη μέση του πελάγους
όπως δονείται έν’ ασταθές καράβι
από αντίθετη πνοή συνταραγμένο,
όταν του λείπει η σιγουριά της άγκυράς του,
έτσι ακριβώς κι εμένα κλυδωνίζει
σε δίνη αμφιβολίας με στροβιλίζει
από τη μια πλευρά ο Έρως
κι απ’ την άλλη αντίκρυ ο Λόγος.
επ: Οϊμέ νοσώ…
Ζυγιάζοντας μ’ ακρίβεια κρίνω
το πιο σωστό και διχασμένος
με τον εαυτό μου κουβεντιάζω.
Τώρα στο νου μου ξαναφέρνω
τις ηδονές της Αφροδίτης:
Τι γέλιο, τι φιλιά μου δίνει,
τι χείλια η μικρή μου Φλώρα,
τι μέτωπο, τι προσωπάκι,
τι μύτη, τέλος, τι πλεξούδες!
επ: Οϊμέ νοσώ…
Μ’ αυτές τις ηδονές ο Έρως
με προκαλεί και με διεγείρει.
Ο Λόγος όμως απ’ την άλλη
με συνταράζει μ’ άλλες έγνοιες
και με προτρέπει στη μελέτη.
επ: Οϊμέ νοσώ…
Παρηγοριά στην εξορία
με τη σπουδή στοχεύει ο Λόγος
να μου χαρίσει. μα συ, Λόγε,
φύγε μακριά! Της Αφροδίτης
η δύναμη θα σε νικήσει.
επ: Οϊμέ νοσώ…
(Ένα από τα καλύτερα Carmina Burana, με επιδράσεις από στίχους του Βεργίλιου, του Τερέντιου και του Οβίδιου)
*
40 (178)
Diligam, si diligar / equaliter;
Sic amandum censeo, / non aliter.
Hac in parte fortior / quam Juppiter
/ Nescio procari
/ Commercio vulgari:
amaturus forsitan / volo prius amari.
……………………………………
1. Ως άντρας εγώ θέλω να ζω αντρίκια:
Θα αγαπώ, αν μ’ αγαπούν, γι’ αντάλλαγμα το ίδιο.
Έτσι, όχι αλλιώς στοχάζομαι πως πρέπει ν’ αγαπάω.
Στο θέμα αυτό πιο δυνατός κι απ’ το Δία τον ίδιο
δεν ξέρω να ευτελίζομαι σ’ ανόσιες συναντήσεις.
Ίσως κι εγώ να ερωτευτώ, αν πρώτα μ’ αγαπήσουν.
2. Την έπαρση που στις ψυχές των γυναικών φωλιάζει
με υπεροψία βαρύτερη θα την περιφρονήσω
και το σκοπό μου πιο πολύ δεν θ’ αναβάλω ακόμη
κι ούτε τα βόδια στο άροτρο πρόκειται εγώ να ζέψω.
Με θλίβει αυτή η συνήθεια που στους δυστυχισμένους
έχει πολύ εξαπλωθεί. Χαρμόσυνα να παίζω
ποθώ και όχι να θρηνώ γι’ απάτες χολωμένος.
3. Εγώ θα ερωτευθώ αυτή που εμένα θ’ αγαπήσει:
αν θέλει να την αγαπώ, ας μ’ αγαπήσει πρώτη.
Αλλιώς τα παιχνιδίσματα μαζί της δε θ’ αρχίσω,
μη με νομίζει άχυρο και τον εαυτό της σπόρο.
Θα υπηρετώ τον έρωτα μα με τους ίδιους όρους,
ξεδιάντροπα στη θηλυκιά ντροπή να μην ξεπέσω.
4. Ελεύθερος τον εαυτό μου ελεύθερο παρέχω,
νιώθω αγνός κι αμόλυντος με τον Ιππόλυτο όμοιος,
τόσο έξαφνα δε με λυγά εμένα μια γυναίκα.
Με νεύματα και βλέμματα ας λέει πως της αρέσω.
Να με πλανέψει όποια ποθεί κι άδολα ας μ’ αγαπάει:
Τέτοιο θράσος παράτολμο μ’ αρέσει στη γυναίκα.
5. Μα να, δε μου αρέσει αυτό που έψαλα πριν λίγο
και τώρα είμαι αντίθετος στο ίδιο μου το τραγούδι,
αιχμάλωτος στη γλύκα τη δικιά σου, Δέσποινά μου,
δέσποινα που το κάλλος σου είχα και λησμονήσει.
Έτσι αφού πλανήθηκα, βαριά ποινή μου αξίζει.
Στο θάλαμό σου δέξου με, αφού μεταμελούμαι.
(Ο ποιητής αρχικά φαίνεται να μη αποδέχεται τις παραινέσεις του Οβίδιου «vir prior accedat, vir verba precantia dicat», « Ο άνδρας ας κάνει το πρώτο βήμα, ο άνδρας ας εκφράζει λόγια ικετευτικά»).
_____
σημειώσεις, μετάφραση, Στέλλα Γεωργαλά- Πριόβολου
ΖΑΧΡΑ
Ζαχρά, ο Χαμίντ
δεν είναι πλέον Χαμίντ.
Είναι άπειρα κεράκια
ροδιού απλωμένα άτακτα
στο πεζοδρόμιο.
Ζαχρά ο Χαμίντ
δεν μπορεί πλέον
να γεννηθεί απ’ το φως.
Δεν μπορεί πλέον να
μαζέψει ψίχουλα
απ’ το νυχτερινό κενό.
Ούτε σουσάμι απ’ τον
κύκλο της απουσίας.
Ζαχρά μάνα, γύρισε
τους δείχτες του ρολογιού
στο αγέννητο και χάιδεψε
το φλοιό απ’ το σπόρο.
Στο 15χρονο Αφγανόπουλο Χαμίντ Νατζαφί, που σκοτώθηκε από τρομοκρατική ενέργεια στις 28 Μάρτη 2010, και στη μητέρα του.
Γιώργος Τσακιράκης
Θλιμμένη ενόραση
Ένας Ύμνος, ένας Παιάνας κι ένα Προσόδιο
Πίνδαρος, 522 ή 518 Κυνός Κεφαλές Θήβας-438 π.Χ. Άργος
Ο Πίνδαρος χαρακτηρίζεται ως ο μεγαλύτερος λυρικός ποιητής της αρχαιότητας, τον οποίο όμως η πατρίδα του, η Θήβα, τιμώρησε με πρόστιμο όταν μίλησε τιμητικά για την Αθήνα. Η ποίησή του είναι υπερατομική. Με την έννοια ότι δεν μιλάει για συνθήκες και περιστατικά της προσωπικής του ζωής ή του περιβάλλοντός του αλλά κυρίως για αθλητικούς αγώνες, για την αρετή του αγώνα και του νικητή, για τις δόξες των γενιών, για τις ηθικές αξίες τους, για τους μύθους και τις παραδόσεις γενικά των πόλεων και των αριστοκρατικών γενών που κρατούν την αρχή τους από θεούς και ημίθεους.
Η ποίησή του εξάλλου ήταν Χ ο ρ ι κ ή. Ήταν για να τραγουδιέται από πολλούς σε δημόσιους χώρους, για πολλούς και για θέματα κοινά, όχι για προσωπικά προβλήματα και έγνοιες.
Ο κόσμος του Πίνδαρου είναι ένας κόσμος «ιδεοληπτικός» για μας, ένας κόσμος «συνείδησης» για τον ίδιο- με την έννοια ότι πίστευε με ευλάβεια στον κόσμο αυτόν, όπως τον έμαθε κι όπως τον εξιστορούσε.
Η ποίησή του είναι ευγενική και μεγαλόπρεπη. Ο λόγος του έχει ορμή και πλαστικότητα, είναι αδρός και επιβλητικός, γεμάτος σπάνιες δυνατές λέξεις και σύνθετες, είναι αφειλώλευτος λόγος. Οι λέξεις του προσπαθούσαν να ανεβάσουν το γεγονός σε έμπνευση ή να ντύσουν την έμπνευση στο σχήμα του γεγονότος. Πληθωρικός ο λόγος, εκπλήξεις γεμάτος και υπέρβαση.
Η Κόριννα, ποιήτρια της Θήβας πιθανά σύγχρονή του, τον παρομοιάζει με σπορέα που ρίχνει το σπόρο στη γη όχι με το χέρι σκορπίζοντάς τον, αλλά χύνοντας μαζί όλο το σακκούλι (ΤΗΙ ΧΕΙΡΙ ΔΕΙ ΣΠΕΙΡΕΙΝ, ΑΛΛΑ ΜΗ ΟΛΩ ΤΩΙ ΘΥΛΑΚΩΙ).
Το έργο του ήταν: Ύμνοι, Παιάνες, Διθύραμβοι, Προσόδια, Παρθένια, Υπορχήματα, Εγκώμια, Θρήνοι, Επίνικοι.
Από αυτά σώθηκαν όλοι οι επίνικοι (4 βιβλία) και ελάχιστα άλλα μικρά και φθαρμένα αποσπάσματα.
Ύμνος
ΠΡΩΤΟΝ ΜΕΝ ΕΥΒΟΥΛΟΝ ΘΕΜΙΝ ΟΥΡΑΝΙΑΝ
ΧΡΥΣΕΑΙΣΙΝ ΙΠΠΟΙΣ ΩΚΕΑΝΟΥ ΠΑΡΑ ΠΑΓΑΝ
ΜΟΙΡΑΙ ΠΟΤΙ ΚΛΙΜΑΚΑ ΣΕΜΝΑΝ
ΑΓΟΝ ΟΥΛΥΜΠΟΥ ΛΙΠΑΡΑΝ ΚΑΘ ΟΔΟΝ
ΣΩΤΗΡΟΣ ΑΡΧΑΙΑΝ ΑΛΟΧΟΝ ΔΙΟΣ ΕΜΜΕΝ.
Α ΔΕ ΤΑΣ ΧΡΥΣΑΜΠΥΚΑΣ ΑΓΛΑΟΚΑΡΠΟΥΣ
ΤΙΚΤΕΝ ΑΛΑΘΕΑΣ ΩΡΑΣ.
Πρώτα την ορθόγνωμη Θέμη την ουράνια
απ’ τις πηγές του Ωκεανού με άλογα χρυσά
οδήγησαν οι Μούσες στου Ολύμπου το θρόνο
ολόφωτο το δρόμο ανεβαίνοντας,
η πρώτη του Δία γυναίκα να είναι.
Και γέννησε αυτή τις Ώρες τις τακτές
με τα χρυσόδετα μαλλιά,
που φέρνουν των καρπών το θάμπος.
*
Παιάνας VI
(Δελφοίς εις Πυθώ), απόσπασμα
στρ. α΄
ΠΡΟΣ ΟΛΥΜΠΙΟΥ ΔΙΟΣ ΣΕ, ΧΡΥ[ΣΕ]Α
ΚΛΥΤΟΜΑΝΤΙ ΠΥΘΟΙ,
ΛΙΣΣΟΜΑΙ ΧΑΡΙΤΕΣ-
ΣΙ(Ν) ΤΕ ΚΑΙ ΣΥΝ ΑΦΡΟΔΙΤΑ,
ΕΝ ΖΑΘΕΩΙ ΜΕ ΔΕΞΑΙ ΧΡΟΝΩΙ
ΑΟΙΔΙΜΟΝ ΠΙΕΡΙΔΩΝ ΠΡΟΦΑΤΑΝ.
ΥΔΑΤΙ ΓΑΡ ΕΠΙ ΧΑΛΚΟΠΥΛΩΙ
ΨΟΦΟΝ ΑΪΩΝ ΚΑΣΤΑΛΙΑΣ
ΟΡΦΑΝΟΝ ΑΝΔΡΩΝ ΧΟΡΕΥΣΙΟΣ ΗΛΘΟΝ
ΕΤΑΙΣ ΑΜΑΧΑΝΙΑΝ Α[Λ]ΕΞΩΝ
ΤΕΟΙΣΙΝ ΕΜΑΙΣ ΤΕ ΤΙΜ[Α]ΙΣ.
ΗΤΟΡΙ ΔΕ ΦΙΛΩΙ
ΠΑΙΣ ΑΤΕ ΜΑΤΕΡΙ ΚΕΔΝΑΙ
ΠΕΙΘΟΜΕΝΟΣ ΚΑΤΕΒΑΝ ΣΤΕΦΑΝΩΝ
ΚΑΙ ΘΑΛΙΑΝ ΤΡΟΦΟΝ ΑΛΣΟΣ ΑΠΟΛ-
ΛΩΝΟΣ, ΤΟΘΙ ΛΑΤΟΪΔΑΝ
ΘΑΜΙΝΑ ΔΕΛΦΩΝ ΚΟΡΑΙ
ΧΘΟΝΟΣ ΟΜΦΑΛΟΝ ΠΑΡΑ
ΣΚΙΑΕΝΤΑ ΜΕΛΠ[Ο]ΜΕΝΑΙ
ΠΟΔΙ ΚΡΟΤΕΟ[ΝΤΙ ΓΑΝ ΘΟΩΙ].
Desunt versus 19-49
(στους Δελφούς για την Πυθώ)
στρ. α΄
Στο όνομα του Ολύμπιου Δία, χρυσή
και ένδοξη μάντισσα Πυθώ,
δέξου με, σε ικετεύω με τις Χάριτες μαζί
και την Αφροδίτη,
σε τούτη τη θεία γιορτή (των Δελφών)
ποιητή των Μουσών ξακουσμένο.
Ακούγοντας της Κασταλίας το νερό να κελαρύζει
απ’ τις χάλκινες βρύσες
χωρίς συνοδεία χορού, ήρθα γιορταστής
την άγνοια των πιστών σου να βοηθήσω
με τις δικές μου τις τιμές.
Και όπως παιδί στη σεβάσμια μάνα
την καρδιά μου ακούοντας πρόθυμα
στο άλσος του Απόλλωνα έφτασα
Όπου στεφάνια και συμπόσια ανθίζουν
και όπου το γιο της Λητώς
των Δελφών οι κόρες συχνά
δίπλα στης γης τον Ομφαλό
τον ισκιωμένο, τραγουδούν
με πόδια γοργά το χώμα χτυπώντας.
( λείπουν 31 στίχοι)
Ο παιάνας συνεχίζεται με την α΄ επωδό κ.εξ.
*
Προσόδιο 78-9
(Εις Δήλον)
στροφή
ΧΑΙΡ, Ω ΘΕΟΔΜΑΤΑ , ΛΙΠΑΡΟΠΛΟΚΑΜΟΥ ΠΑΙ-
ΔΕΣΣΙ ΛΑΤΟΥΣ ΙΜΕΡΟΕΣΤΑΤΟΝ ΕΡΝΟΣ,
ΠΟΝΤΟΥ ΘΥΓΑΤΕΡ, ΧΘΟΝΟΣ ΕΥΡΕΙΑΣ ΑΚΙ-
ΝΗΤΟΝ ΤΕΡΑΣ, ΑΝ ΤΕ ΒΡΟΤΟΙ
ΔΑΛΟΝ ΚΙΚΛΗΣΚΟΙΣΙΝ, ΜΑΚΑΡΕΣ Δ ΕΝ ΟΛΥΜΠΩΙ
ΤΗΛΕΦΑΝΤΟΝ ΚΥΑΝΕΑΣ ΧΘΟΝΟΣ ΑΣΤΡΟΝ.
Desunt versus 4-7
Χαίρε, ω θεόκτιστη, της λαμπρόμαλλης Λητώς
βλαστέ ποθεινότατε,
κόρη του πόντου, της μεγάλης της Γης
ασάλευτο θαύμα, που οι θνητοί
σε δοξάζουνε Δήλο και οι θεοί οι μακάριοι
της εύφορης γης περίοπτο άστρο.
(λείπουν 4 στίχοι)
το προσόδιο ολοκληρώνεται με την αντιστροφή
_____
σημειώσεις και μετάφραση, Κώστας Τοπούζης
Jorge Luis Borges / Χόρχε Λουίς Μπόρχες, Αργεντινή
(24 Αυγούστου 1899 Μπουένος Άιρες- 14 Ιούνη 1986 Γενεύη)
Ο Μπόρχες, ακολουθώντας μια πορεία σταδιακής τύφλωσης για είκοσι περίπου χρόνια και ολικά τυφλός στα τελευταία, ήταν από τους μεγαλύτερους συγγραφείς του εικοστού αιώνα με ποίηση, διηγήματα, δοκίμια, κινηματογραφικά σενάρια.
Χωρίς παρεμβάσεις, παρατίθενται προσωπικές του σκέψεις και θέσεις:
«Χωρίς να το έχω προσχεδιάσει, αφιέρωσα την ήδη μακριά ζωή μου στη λογοτεχνία, στη διδασκαλία, στην απραξία, στην ήρεμη περιπέτεια της συζήτησης, στη φιλολογία, που την αγνοώ, σ’ αυτή τη μυστήρια μανία, το Μπουένος Άιρες, και στις περιπλοκότητες που, όχι χωρίς κάποια δόση υπεροψίας, αποκαλούνται μεταφυσική. Ταυτόχρονα, δεν έλειψε από τη ζωή μου και η φιλία ανθρώπων, που είναι και το ουσιαστικότερο. Πιστεύω πως δεν έχω ούτε έναν εχθρό ή, αν έχω κάποιους ποτέ δεν με άφησαν να το καταλάβω. Η αλήθεια είναι ότι κανείς δεν μπορεί να μας πληγώσει, παρά μόνο εκείνοι που αγαπάμε […]
Ο εκδότης μου, ο Κάρλος Φρίας, με προέτρεψε […]να διατυπώσω την αισθητική μου. Τόσο η πενία μου όσο και η βούλησή μου είναι αντίθετες σ’ αυτή την προτροπή. Δεν έχω καμιά αισθητική θεωρία. Ο χρόνος με δίδαξε ορισμένα τεχνάσματα: ν’ αποφεύγω κάποια συνώνυμα, που έχουν το μειονέκτημα να υποβάλλουν φανταστικές διαφορές. Ν’ αποφεύγω ισπανισμούς, αρχαϊσμούς και νεολογισμούς. Να προτιμώ τις καθημερινές λέξεις αντί για τις εντυπωσιακές. Να παρεμβάλλω σε μια διήγηση δευτερεύοντα περιστατικά, τα οποία τα απαιτεί πια ο αναγνώστης. Να επινοώ μικροασάφειες, εφόσον, αν η πραγματικότητα είναι ακριβής, η μνήμη δεν είναι. Να εξιστορώ τα περιστατικά (αυτό το διδάχτηκα από τον Κίπλιγκ και τις ισλανδικές σάγες) σαν να μην καταλαβαίνω εντελώς. Να μην ξεχνώ ότι όλοι αυτοί οι κανόνες δεν είναι υποχρεωτικοί και ότι, με τον καιρό, αναγκάζεσαι να τους καταστρατηγείς. Τέτοιου είδους τεχνάσματα δεν διαμορφώνουν βέβαια μια αισθητική. Άλλωστε είμαι δύσπιστος ως προς τις αισθητικές. Κατά κανόνα δεν απέχουν πολύ από το να είναι άχρηστες γενικεύσεις που ποικίλλουν από συγγραφέα σε συγγραφέα ή ακόμα από κείμενο σε κείμενο και δεν μπορούν να είναι παρά περιστασιακά ερεθίσματα ή εργαλεία […]Ένας τόμος, αυτός καθεαυτόν, δεν αποτελεί αισθητικό γεγονός, είναι ένα φυσικό αντικείμενο ανάμεσα στα άλλα. Το αισθητικό γεγονός συντελείται μόνο όταν γράφεται ή όταν διαβάζεται. Είναι κοινός τόπος να πει κανείς ότι ο ελεύθερος στίχος δεν είναι τίποτα άλλο από μια τυπογραφική επίφαση. Σκέφτομαι πως πίσω από τον ισχυρισμό αυτό κρύβεται ένα ψέμα. Πέρα από τον ρυθμό, η τυπογραφική μορφή του στίχου χρησιμεύει στο να προαναγγέλλει στον αναγνώστη ότι αυτό που πρέπει να περιμένει είναι ποιητική συγκίνηση και όχι πληροφόρηση ή συλλογισμοί […]
Η ποίηση δεν είναι λιγότερο μυστηριώδης από τα υπόλοιπα στοιχεία του κόσμου. Ένας ή δυο πετυχημένοι στίχοι δεν μπορούν να εξάπτουν την ματαιοδοξία μας, αφού είναι δωρεά της Τύχης ή του Πνεύματος. Μόνο τα λάθη είναι δικά μας. Ελπίζω ο αναγνώστης να ανακαλύψει στις σελίδες μου κάτι που να αξίζει τον κόπο να διατηρηθεί στη μνήμη του. Σ’ αυτό τον κόσμο η ομορφιά είναι κάτι κοινό».
*
«Είμαι στρατευμένος στη λογοτεχνία, δεν κάνω στρατευμένη λογοτεχνία. Εχω πολιτικές απόψεις και μάλιστα, συχνά, έντονες. Προσπαθώ μόνο να τις αφήσω έξω από το λογοτεχνικό μου έργο. Οταν γράφω, προσπαθώ να τις βάλω στην άκρη, να τις ξεχάσω. Κι αυτό, γιατί οι πολιτικές μου απόψεις είναι ρηχές, ενώ το έργο μου είναι, νομίζω, βαθύτερο. Είμαι, δηλαδή, στρατευμένος προσωπικά σαν άτομο και όχι σαν συγγραφέας. Οι πολιτικές μου απόψεις είναι επικαιρικές».
*
«Δεν πιστεύω πως είμαι τυπικά Αργεντινός συγγραφέας χαρακτηριστικός. Οσο γι' αυτό που λέτε πως ίσως είμαι "Κανένας", αυτό είναι πολύ μεγάλο πράγμα και πολύ δύσκολο· δεν μου αξίζει τέτοια τιμή. Υπάρχει αλήθεια ένα στοιχείο επικό μέσα στο έργο μου, που το διαπερνάει απ' άκρη σ' άκρη. Είναι όμως διάσπαρτο, γι' αυτό χαίρομαι πολύ όταν τούτο γίνεται αντιληπτό».
*
"Αυτό που έχει σημασία στη λογοτεχνία είναι η ειλικρίνεια. Για να γράψω έναν μύθο, πρέπει να τον πιστεύω, τουλάχιστον την ώρα που τον γράφω".
*
Στο χρυσαφένιο απόγεμα
ή και, μπορεί, σε μια μορφή γαλήνης
που σύμβολό της να ’ναι αυτό το χρυσαφένια απόγεμα,
ο άνθρωπος αυτός τακτοποιεί τα βιβλία
πάνω στα ράφια που περιμένουν
και νιώθει την περγαμηνή, το δέρμα, το πανί
και την ηδονή που σου δίνει
η πρόβλεψη μιας συνήθειας
κι η καθιέρωση κάποιας τάξης.
Ο Στίβενσον κι εκείνος ο άλλος σκοτσέζος, ο Άντριου Λανγκ,
θα συνεχίσουν εδώ, με τρόπο θαυμαστό,
τη μακριά συζήτησή τους που σταμάτησαν
οι θάλασσες και ο θάνατος
και όσο για τον Ρέγιες, είναι βέβαιο πως δεν θα ενοχληθεί
που θα συνορεύει με τον Βιργίλιο.
(Η ταξινόμηση μιας βιβλιοθήκης είναι η άσκηση
με ηρεμία και απλότητα
της τέχνης της κριτικής).
Ο άνθρωπος αυτός που είναι τυφλός,
ξέρει πως δεν μπορεί πια να διαβάσει
τα περίφημα βιβλία που ψηλαφίζει
και πως δεν πρόκειται να τον βοηθήσουνε να γράψει
εκείνο το βιβλίο που τελικά θα μπορούσε να τον δικαιώσει.
Όμως τούτο το βράδυ, που ίσως και να ’ναι χρυσαφένιο
χαμογελάει για την παράξενη μοίρα
και νιώθει εκείνη την ξεχωριστή ευχαρίστηση
που δίνουν τα παλιά, αγαπημένα πράγματα.
*
Εγκώμιο της σκιάς
Τα γερατειά (όπως τ’ αποκαλούν οι άλλοι)
μπορεί και να ’ναι ο καιρός της ευτυχίας μας.
Το ζώο έχει πια πεθάνει ή πεθαίνει όπου να ’ναι.
Απομένει μονάχα ο άνθρωπος κι η ψυχή του.
Ζω ανάμεσα σε θαμπές και διάφανες μορφές
που ακόμα δεν έχουν γίνει απόλυτο σκοτάδι.
Το Μπουένος Άιρες
που παλιά μοιραζόταν σε φτωχογειτονιές
προς τη μεριά του απέραντου κάμπου,
έγινε πάλι το νεκροταφείο Ρεκολέτα, η πλατεία Ρετίρο,
τα δρομάκια της παλιάς πόλης
και τα ετοιμόρροπα παλιά σπίτια
μια περιοχή που ακόμα λέμε Νότο.
Πάντοτε στη ζωή μου όλα ήρθαν άφθονα.
ο Δημόκριτος ο Αβδηρίτης έβγαλε τα μάτια του για να σκέφτεται.
ο χρόνος ήταν ο δικός μου ο Δημόκριτος.
Αυτό το μισοσκόταδο σέρνεται αργά αργά και δεν πληγώνει.
κυλάει πάνω σε μια ήρεμη πλαγιά
και μοιάζει σα να είναι η αιωνιότητα.
Οι φίλοι μου δεν έχουν μορφή
οι γυναίκες είναι όπως ήταν εδώ και πολλά χρόνια,
μπερδεύεται η μια γωνιά του δρόμου με την άλλη,
δεν έχουν γράμματα οι σελίδες των βιβλίων.
Όλα αυτά θα ’πρεπε να με τρομάζουν
όμως αφήνουν μια γεύση γλυκιά, μια επιστροφή.
Από τα τόσα κείμενα που έχουν γραφτεί πάνω στη γη
λίγα μονάχα έχω διαβάσει
κι αυτά τα ίδια συνεχίζω να διαβάζω με τη μνήμη,
να τα διαβάζω και να τα μεταπλάθω.
Απ’ το Νοτιά, τη Δύση, την Ανατολή και το Βοριά,
συγκλίνουν οι δρόμοι που μ’ οδήγησαν
στο μυστικό μου κέντρο.
Οι δρόμοι αυτοί ήταν αντίλαλοι και βήματα,
γυναίκες, άντρες, αγωνίες, αναβιώσεις,
μέρες και νύχτες,
λήθαργοι κι όνειρα,
η καθεμιά στιγμή του χτες,
του κάθε χτες του κόσμου,
το κραταιό σπαθί του δανού και η σελήνη του πέρση,
τα έργα των νεκρών,
ο έρωτας που βρήκε ανταπόκριση, τα λόγια,
ο Έμερσον και το χιόνι, τόσα και τόσα…
Τώρα μπορώ να τα ξεχάσω. Φτάνω στο στόχο μου,
στην άλγεβρά μου, στην κλείδα
και στον καθρέφτη μου.
Σύντομα θα ξέρω ποιος είμαι.
*
Περικοπές από ένα απόκρυφο ευαγγέλιο, επιλογή
3. Δυστυχισμένοι οι πτωχοί τω πνεύματι, γιατί έτσι όπως ήταν πάνω στη γη, θα είναι και κάτω από τη γη.
4. Δυστυχισμένοι όσοι θρηνούν, γιατί πια απόχτησαν τη θλιβερή συνήθεια του θρήνου.
7. Ευτυχισμένος όποιος δεν επιμένει πως έχει δίκιο, γιατί κανείς δεν έχει ή έχουν όλοι.
9. Ευλογημένοι οι ειρηνοποιοί, γιατί δεν θα καταδεχτούν τη διχόνοια.
14. Κανείς δεν είναι το αλάτι της γης, μα και κανένας δεν υπάρχει που να μην ήταν σε κάποια στιγμή της ζωής του.
_____
«Τα μέλη της Ισπανικής Βασιλικής Ακαδημίας θέλουν να επιβάλουν στην ήπειρό μας τις φωνητικές τους ανικανότητες, προτρέποντάς μας να χρησιμοποιούμε χονδροειδείς μορφές όπως salmos αντί psalmos (ψαλμός), neuma αντί για pneuma (πνεύμα), sicologia αντί psicologia (ψυχολογία) κ.λπ. Τώρα τελευταία μάλιστα τους ήρθε να γράφουν αντί για βίκιγκ «βίκιγκο». Υποθέτω ότι σε λίγο θ' ακούσουμε να μιλάνε και για το έργο του Κίπλιγκο».
μετάφραση, Δημήτρης Καλοκύρης
