Ίδρυμα Ποίησης / Poetry Foundation Το ποίημα είναι ένας μικρός άγγελος από δέντρο κι από στάρι.., Γιώργος Τσακιράκης Κρης / The poem is a little angel from tree and from wheat.., George Tsakirakis Κris

Carmina Burana (Veris et Amoris / της Άνοιξης και του Έρωτα)

(μπορείτε να ακούσετε ενορχηστρωμένα carmina burana στην ενότητα "Μ' ένα ραδιόφωνο, μουσική ή και ποίηση")

Τα Carmina Burana ως ποίηση παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο ελληνικό κοινό το 1994. Ως μουσική έγιναν ευρύτατα γνωστά χάρη στη σύνθεση του Γερμανού Καρλ Όρφ (1895-1982) με τον τίτλο «Carmina Burana». Η αξιόλογη αυτή συλλογή ποιημάτων ηθικών-σατυρικών-ερωτικών και βακχικών είναι μια μορφή της λατινικής ποίησης του πολυτάραχου Μεσαίωνα (12^ος και 13^ος αι.), που εναντιώθηκε στο πνεύμα της εποχής, στο «κατεστημένο», στον Πάπα και στους εκμεταλλευτές κληρικούς και απέρριψε τις στείρες θεωρίες τους. Δημιουργήθηκαν κυρίως απ’ τους Goliardi, μια συγκεχυμένη κοινωνία κληρικών και σπουδαστών με δικούς τους νόμους και δικό τους τρόπο ζωής, που είχαν σαν δάσκαλους διανοούμενους των χρόνων εκείνων με προεξάρχοντα τον Rierre Abelard (1079-1142) «φιλόσοφο της νέας λαϊκής κοινωνίας», που ήταν πρότυπο της ελεύθερης διακίνησης των ιδεών. Με την εμφάνισή τους οι Goliardi αστραποβολούσαν την «ευρωπαϊκή κουλτούρα» που εύρισκε σ’ αυτούς την έκφραση ενός Μεσαίωνα ξέγνοιαστου και κοσμικού, ελεύθερου και αναρχικού, παρατηρεί ο E. Massa.

Τα ποιήματα-τραγούδια πήραν το όνομά τους απ’ το χειρόγραφο που βρέθηκε στη βιβλιοθήκη του Μονάχου που προερχόταν απ’ το ηγουμενείο Benediktbeuren ή Benedikt-beuern, το επονομαζόμενο Buranum.

Τα Carmina veris et amoris είναι 130 σε σύνολο 228.

*

20 (108)

1a. Vacillantis trutine

libramine

mens suspensa fluctuat

et estuat

in tumultus anxios,

dum se vertit

et bibertit

motus in contrarios.

Refl.: O langueo!

Causam languoris video

nec caveo,

vivens et prudens pereo.

………………………..

1a. Μετέωρος ταλαντεύεται ο νους μου

με τη φορά ζυγού που αργοσαλεύει

και φλέγεται σ’ αμέτρητες φροντίδες,

καθώς διχάζεται και στρέφει

σ’ αντίθετες τροχιές και κατευθύνσεις.

επωδός: Οϊμέ νοσώ και την αιτία

βλέπω της νόσου, μα καμία

εγώ προφύλαξη δεν παίρνω.

Χάνομαι ζωντανός ακόμη

και του εαυτού μου πλέρια γνώστης.

1b. Ν’ ασχοληθώ με τη μελέτη

θέλει ο Λόγος, μα ο Έρως

άλλα αποζητάει έργα.

έρμαιο στ’ αντίθετα έχω γίνει

και τυραννιέμαι, αφού ο Λόγος

με τη Διώνη αντιπαλεύει.

επ: Οϊμέ νοσώ…

2a. Όπως το φύλλο σιγοτρέμει

στο δέντρο και στη μέση του πελάγους

όπως δονείται έν’ ασταθές καράβι

από αντίθετη πνοή συνταραγμένο,

όταν του λείπει η σιγουριά της άγκυράς του,

έτσι ακριβώς κι εμένα κλυδωνίζει

σε δίνη αμφιβολίας με στροβιλίζει

από τη μια πλευρά ο Έρως

κι απ’ την άλλη αντίκρυ ο Λόγος.

επ: Οϊμέ νοσώ…

Ζυγιάζοντας μ’ ακρίβεια κρίνω

το πιο σωστό και διχασμένος

με τον εαυτό μου κουβεντιάζω.

Τώρα στο νου μου ξαναφέρνω

τις ηδονές της Αφροδίτης:

Τι γέλιο, τι φιλιά μου δίνει,

τι χείλια η μικρή μου Φλώρα,

τι μέτωπο, τι προσωπάκι,

τι μύτη, τέλος, τι πλεξούδες!

επ: Οϊμέ νοσώ…

Μ’ αυτές τις ηδονές ο Έρως

με προκαλεί και με διεγείρει.

Ο Λόγος όμως απ’ την άλλη

με συνταράζει μ’ άλλες έγνοιες

και με προτρέπει στη μελέτη.

επ: Οϊμέ νοσώ…

Παρηγοριά στην εξορία

με τη σπουδή στοχεύει ο Λόγος

να μου χαρίσει. μα συ, Λόγε,

φύγε μακριά! Της Αφροδίτης

η δύναμη θα σε νικήσει.

επ: Οϊμέ νοσώ…

(Ένα από τα καλύτερα Carmina Burana, με επιδράσεις από στίχους του Βεργίλιου, του Τερέντιου και του Οβίδιου)

*

40 (178)

1. Volo virum vivere / viriliter:

Diligam, si diligar / equaliter;

Sic amandum censeo, / non aliter.

Hac in parte fortior / quam Juppiter

/ Nescio procari

/ Commercio vulgari:

amaturus forsitan / volo prius amari.

……………………………………

1. Ως άντρας εγώ θέλω να ζω αντρίκια:

Θα αγαπώ, αν μ’ αγαπούν, γι’ αντάλλαγμα το ίδιο.

Έτσι, όχι αλλιώς στοχάζομαι πως πρέπει ν’ αγαπάω.

Στο θέμα αυτό πιο δυνατός κι απ’ το Δία τον ίδιο

δεν ξέρω να ευτελίζομαι σ’ ανόσιες συναντήσεις.

Ίσως κι εγώ να ερωτευτώ, αν πρώτα μ’ αγαπήσουν.

2. Την έπαρση που στις ψυχές των γυναικών φωλιάζει

με υπεροψία βαρύτερη θα την περιφρονήσω

και το σκοπό μου πιο πολύ δεν θ’ αναβάλω ακόμη

κι ούτε τα βόδια στο άροτρο πρόκειται εγώ να ζέψω.

Με θλίβει αυτή η συνήθεια που στους δυστυχισμένους

έχει πολύ εξαπλωθεί. Χαρμόσυνα να παίζω

ποθώ και όχι να θρηνώ γι’ απάτες χολωμένος.

3. Εγώ θα ερωτευθώ αυτή που εμένα θ’ αγαπήσει:

αν θέλει να την αγαπώ, ας μ’ αγαπήσει πρώτη.

Αλλιώς τα παιχνιδίσματα μαζί της δε θ’ αρχίσω,

μη με νομίζει άχυρο και τον εαυτό της σπόρο.

Θα υπηρετώ τον έρωτα μα με τους ίδιους όρους,

ξεδιάντροπα στη θηλυκιά ντροπή να μην ξεπέσω.

4. Ελεύθερος τον εαυτό μου ελεύθερο παρέχω,

νιώθω αγνός κι αμόλυντος με τον Ιππόλυτο όμοιος,

τόσο έξαφνα δε με λυγά εμένα μια γυναίκα.

Με νεύματα και βλέμματα ας λέει πως της αρέσω.

Να με πλανέψει όποια ποθεί κι άδολα ας μ’ αγαπάει:

Τέτοιο θράσος παράτολμο μ’ αρέσει στη γυναίκα.

5. Μα να, δε μου αρέσει αυτό που έψαλα πριν λίγο

και τώρα είμαι αντίθετος στο ίδιο μου το τραγούδι,

αιχμάλωτος στη γλύκα τη δικιά σου, Δέσποινά μου,

δέσποινα που το κάλλος σου είχα και λησμονήσει.

Έτσι αφού πλανήθηκα, βαριά ποινή μου αξίζει.

Στο θάλαμό σου δέξου με, αφού μεταμελούμαι.

(Ο ποιητής αρχικά φαίνεται να μη αποδέχεται τις παραινέσεις του Οβίδιου «vir prior accedat, vir verba precantia dicat», « Ο άνδρας ας κάνει το πρώτο βήμα, ο άνδρας ας εκφράζει λόγια ικετευτικά»).

_____

σημειώσεις, μετάφραση, Στέλλα Γεωργαλά- Πριόβολου