ΣΤΟΝ ΨΑΥΜΗ ΤΟΝ ΚΑΜΑΡΙΝΑΙΟ (4ος και 5ος ΟΛΥΜΠΙΟΝΙΚΟΙ), ΠΙΝΔΑΡΟΣ, ΚΛΑΣΙΚΑ

Posted by Ίδρυμα Ποίησης | Posted in | Posted on 10:32 μ.μ.

0



ΨΑΎΜΙΔΙ ΚΑΜΑΡΙΝΑΊΩι, 4ος Ολυμπιόνικος

ΕΛΑΤΉΡ ΥΠΈΡΤΑΤΕ ΒΡΟΝΤΆΣ ΑΚΑΜΑΝΤΌΠΟΔΟΣ  1, στροφή
ΖΕΥ∙ ΤΕΑΊ ΓΑΡ ΏΡΑΙ
ΥΠΌ ΠΙΚΟΙΛΟΦΌΡΜΙΓΓΟΣ ΑΟΙΔΆΣ
ΕΛΙΣΣΌΜΕΝΑΊ Μ' ΈΠΕΜΨΑΝ
ΥΨΗΛΟΤΆΤΩΝ ΜΆΡΤΥΡ' ΑΈΘΛΩΝ.  5
ΞΕΊΝΩΝ Δ' ΕΥ ΠΡΑΣΣΌΝΤΩΝ ΈΣΑΝΑΝ ΑΥΤΊΚ' ΑΓΓΕΛΊΑΝ
ΠΟΤΊ ΓΛΥΚΕΊΑΝ ΕΣΛΟΊ.
ΑΛΛ', Ω ΚΡΟΝΟΥ ΠΑΙ, ΟΣ ΑΊΤΝΑΝ ΈΧΕΙΣ
ΊΠΟΝ ΑΝΕΜΌΕΣΣΑΝ ΕΚΑΤΟΓΚΕΦΆΛΑ ΤΥΦΏΝΟΣ ΟΒΡΊΜΟΥ,
ΟΛΥΜΠΙΟΝΊΚΑΝ  10
ΔΈΞΑΙ ΧΑΡΊΤΩΝ Θ' ΈΚΑΤΙ ΤΌΝΔΕ ΚΏΜΟΝ,

ΧΡΟΝΙΏΤΑΤΟΝ ΦΆΟΣ ΕΥΡΥΣΘΕΝΈΩΝ ΑΡΕΤΆΝ. αντιστροφή
ΨΑΎΜΙΟΣ ΓΑΡ ΊΚΕΙ
ΟΧΈΩΝ, ΟΣ ΕΛΑΊΑι ΣΤΕΦΑΝΩΘΕΊΣ
ΠΙΣΆΤΙΔΙ, ΚΎΔΟΣ ΌΡΣΑΙ  15
ΣΠΕΎΔΕΙ ΚΑΜΑΡΊΝΑι. ΘΕΌΣ ΕΎΦΡΩΝ
ΕΊΗ ΛΟΙΠΑΊΣ ΕΥΧΑΊΣ∙ ΕΠΕΊ ΝΙΝ ΑΙΝΈΩ, ΜΆΛΑ ΜΕΝ
ΤΡΟΦΑΊΣ ΕΤΟΊΜΩΝ ΊΠΠΩΝ,
ΧΑΊΡΟΝΤΆ ΤΕ ΞΕΝΊΑΙΣ ΠΑΝΔΌΚΟΙΣ,
ΚΑΙ ΠΡΟΣ ΗΣΥΧΊΑΝ ΦΙΛΌΠΟΛΙΝ ΚΑΘΑΡΆι ΓΝΏΜΑι    ΤΕΤΡΑΜΜΈΝΟΝ. 20
ΟΥ ΨΕΎΔΕΪ ΤΈΓΞΩ
ΛΌΓΟΝ∙ ΔΙΆΠΕΙΡΆ ΤΟΙ ΒΡΟΤΏΝ ΈΛΕΓΧΟΣ∙

 ΆΠΕΡ ΚΛΥΜΈΝΟΙΟ ΠΑΊΔΑ   επωδός
ΛΑΜΝΙΆΔΩΝ ΓΥΝΑΙΚΏΝ
ΈΛΥΣΕΝ ΕΞ ΑΤΙΜΊΑΣ.  25
ΧΑΛΚΈΟΙΣΙ Δ΄ΕΝ ΈΝΤΕΣΙ ΝΙΚΏΝ ΔΡΌΜΟΝ
ΈΕΙΠΕΝ ΥΨΙΠΥΛΕΊΑι ΜΕΤΆ ΣΤΈΦΑΝΟΝ ΙΏΝ∙
"ΟΎΤΟΣ ΕΓΏ ΤΑΧΥΤΆΤΙ∙
ΧΕΊΡΕΣ ΔΕ ΚΑΙ ΉΤΟΡ ΊΣΟΝ.
ΦΎΟΝΤΑΙ ΔΕ ΚΑΙ ΝΈΟΙΣ ΕΝ ΑΝΔΡΆΣΙΝ ΠΟΛΙΑΊ  30
ΘΑΜΆΚΙ ΠΑΡΆ ΤΟΝ ΑΛΙΚΊΑΣ ΕΟΙΚΌΤΑ ΧΡΌΝΟΝ".

Στον Ψαύμη τον Καμαριναίο, νικητή στην αρματοδρομία (452 π.Χ.)

Δία υπέρτατε, αρματηλάτη
της ακατάβλητης βροντής, δικές σου
οι Ώρες και οι Καιροί που στροβιλίζονται
στης λύρας τα γυρίσματα και μ' έστειλαν
μάρτυρα εδώ υπέροχων αγώνων∙
Στην είδηση του φίλου που νικά
σκιρτούν γλυκά και χαίρονται οι καλοί.
Όμως εσύ, του Κρόνου γιε, που ορίζεις
το βάρος το ανεμόδαρτο της Αίτνας
που πλάκωσε τον εκατοντακέφαλο
τον κραταιό Τυφώνα, δέξου εσύ
τον Ολυμπιονίκη, δέξου
τον ύμνο αυτό για χάρη των Χαρίτων,

αιώνιο φως στους άθλους της ανδρείας.
Είναι ο χορός και ήρθε να τιμήσει
το άρμα του Ψαύμη, που στεφανωμένος
με κλάδο ελιάς από την Πίσα βιάζεται
να πάει να δοξάσει την Καμάρινα.

Είθε ο καλός θεός να ευνοήσει
τους πόθους του∙ εγώ τον επαινώ
γιατί φροντίζει πάντα τ' άλογά του
κι είναι φιλόξενος μ' όλον το κόσμο 
κι άλλο στο νου δεν έχει παρά μόνο
την Ησυχία, το καλό της πόλης.
Την καθαρή αλήθεια λέω∙
στην πράξη δοκιμάζονται οι θνητοί.

Έτσι έγινε και γλύτωσε απ' τη χλεύη
των γυναικών της Λήμνου ο γιος του Κλύμενου
πηγαίνοντας να πάρει το στεφάνι
του νικητή στην οπλιτοδρομία,
στην Υψιπύλη γύρισε και είπε:
Ιδού ποιος είμαι εγώ στη γρηγοράδα,
ίδιος στα χέρια, ίδιος στη καρδιά∙
άσπρα μαλλιά βγάζουν κι οι νέοι
συχνά πριν έρθει η ώρα να γεράσουν.


*

Ο τέταρτος Ολυμπιόνικος υμνεί τον Ψαύμη από την Καμάρινα της Σικελίας, νικητή στο αγώνισμα της αρματοδρομίας στην 8η Ολυμπιάδα το 452 π.Χ. Ο "γιος του Κλύμενου" στην επωδό είναι ο Αργοναύτης Εργίνος. Σύμφωνα με το μύθο, κατά την παραμονή τους στη Λήμνο οι Αργοναύτες μετέχουν σε αθλητικούς αγώνες προς τιμήν του βασιλέα Θόαντος, πατέρα της Υψιπύλης, όπου ο Εργίνος πρωτεύει στην αρματοδρομία και γλιτώνει έτσι από τη χλεύη των Λήμνιων γυναικών που τον κορόιδευαν για τα ψαρά του μαλλιά. "Πολιός" θα πρέπει λοιπόν να ήταν και ο Ψαύμης, που κερδίζοντας το στέφανο του Ολυμπιονίκη επαλήθευσε κι αυτός  τη γνωμική ρήση του στίχου "διάπειρά τοι βροτών έλεγχος". 

Διονύσης Καψάλης 

_____


ΨΑΎΜΙΔΙ ΚΑΜΑΡΙΝΑΊΩι ΑΠΗΝΉι, 5ος Ολυμπιόνικος


ΥΨΗΛΆΝ ΑΡΕΤΆΝ ΚΑΙ ΣΤΕΦΆΝΩΝ ΆΩΤΟΝ ΓΛΥΚΎΝ  
ΤΩΝ ΟΛΥΜΠΊΑι, ΩΚΕΑΝΟΎ ΘΎΓΑΤΕΡ, ΚΑΡΔΊΑι ΓΕΛΑΝΕΊ
ΑΚΑΜΑΝΤΌΠΟΔΟΣ Τ’ ΑΠΉΝΑΣ ΔΈΚΕΥ ΨΑΎΜΙΌΣ ΤΕ ΔΩΡΑ∙
ΟΣ ΤΑΝ ΣΑΝ ΠΟΛΙΝ ΑΎΞΩΝ, ΚΑΜΆΡΙΝΑ, ΛΑΟΤΡΌΦΟΝ,  
ΒΩΜΟΎΣ ΕΞ ΔΙΔΎΜΟΥΣ ΕΓΈΡΑΡΕΝ ΕΟΡΤΑΊΣ ΘΕΏΝ ΜΕΓΊΣΤΑΙΣ  5
ΥΠΌ ΒΟΥΘΥΣΊΑΙΣ ΑΈΘΛΩΝ ΤΕ ΠΕΜΠΑΜΈΡΟΙΣ ΑΜΊΛΛΑΙΣ,
ΊΠΠΟΙΣ ΗΜΙΌΝΟΙΣ ΤΕ ΜΟΝΑΜΠΥΚΊΑι ΤΕ. ΤΙΝ ΔΕ ΚΎΔΟΣ ΑΒΡΌΝ
ΝΙΚΆΣΑΙΣ ΑΝΈΘΗΚΕ, ΚΑΙ
ΟΝ ΠΑΤΈΡ’ ΆΚΡΩΝ’ ΕΚΆΡΥΞΕ ΚΑΙ ΤΑΝ ΝΈΟΙΚΟΝ ΈΔΡΑΝ.
ΊΚΩΝ Δ’ ΟΙΝΟΜΆΟΥ ΚΑΙ ΠΈΛΟΠΟΣ ΠΑΡ’ ΕΥΗΡΆΤΩΝ
ΣΤΑΘΜΏΝ, Ω ΠΟΛΙΆΟΧΕ ΠΑΛΛΆΣ, ΑΕΊΔΕΙ ΜΕΝ ΆΛΣΟΣ ΑΓΝΌΝ  11
ΤΟ ΤΕΌΝ ΠΟΤΑΜΌΝ ΤΕ ΏΑΝΙΝ ΕΓΧΩΡΊΑΝ ΤΕ ΛΊΜΝΑΝ
ΚΑΙ ΣΕΜΝΟΎΣ ΟΧΕΤΟΎΣ, ΊΠΠΑΡΙΣ ΟΊΣΙΝ ΆΡΔΕΙ ΣΤΡΑΤΌΝ
ΚΟΛΛΆ ΤΕ ΣΤΑΔΊΩΝ ΘΑΛΆΜΩΝ ΤΑΧΈΩΣ ΥΨΊΓΥΙΟΝ ΆΛΣΟΣ,
ΑΠ’ ΑΜΑΧΑΝΊΑΣ ΆΓΩΝ ΕΣ ΦΆΟΣ ΤΌΝΔΕ ΔΆΜΟΝ ΑΣΤΏΝ∙  15
ΑΙΕΊ Δ’ ΑΜΦ’ ΑΡΕΤΑΊΣΙ ΠΌΝΟΣ ΔΑΠΆΝΑ ΤΕ ΜΆΡΝΑΤΑΙ ΠΡΟΣ ΈΡΓΟΝ
ΚΙΝΔΎΝΩι ΚΕΚΑΛΥΜΜΈΝΟΝ∙
ΕΥ ΔΕ ΤΥΧΌΝΤΕΣ ΣΟΦΟΊ ΚΑΙ ΠΟΛΊΤΑΙΣ ΈΔΟΞΑΝ ΈΜΜΕΝ.
ΣΩΤΉΡ ΥΨΙΝΕΦΈΣ ΖΕΥ, ΚΡΌΝΙΌΝ ΤΕ ΝΑΊΩΝ ΛΌΦΟΝ
ΤΙΜΏΝ Τ’ ΑΛΦΕΌΝ ΕΥΡΎ ΡΈΟΝΤΑ ΙΔΑΊΌΝ ΤΕ ΣΕΜΝΌΝ ΆΝΤΡΟΝ,  20
ΙΚΈΤΑΣ ΣΈΘΕΝ ΈΡΧΟΜΑΙ ΛΥΔΊΟΙΣ ΑΠΎΩΝ ΕΝ ΑΥΛΟΊΣ,
ΑΙΤΉΣΩΝ ΠΌΛΙΝ ΕΥΑΝΟΡΊΑΙΣΙ ΤΆΝΔΕ ΚΛΥΤΑΊΣ
ΔΑΙΔΆΛΛΕΙΝ, ΣΕ Τ’, ΟΛΥΜΠΙΌΝΙΚΕ, ΠΟΣΕΙΔΑΝΊΟΙΣΙΝ ΊΠΠΟΙΣ
ΕΠΙΤΕΡΠΌΜΕΝΟΝ ΦΈΡΕΙΝ ΓΉΡΑΣ ΕΎΘΥΜΟΝ ΕΣ ΤΕΛΕΥΤΆΝ,
ΥΙΏΝ, ΨΑΎΜΙ, ΠΑΡΙΣΤΑΜΈΝΩΝ. ΥΓΊΕΝΤΑ Δ’ ΕΙ ΤΙΣ ΌΛΒΟΝ ΆΡΔΕΙ,
ΕΞΑΡΚΈΩΝ ΚΤΕΆΤΕΣΣΙΝ ΚΑΙ  26
ΕΥΛΟΓΊΑΝ ΠΡΟΣΤΙΘΕΊΣ, ΜΗ ΜΑΤΕΎΣΗι ΘΕΌΣ ΓΕΝΈΣΘΑΙ.

Για τον Ψαύμη απ’ την Καμάρινα, νικητή σε αγώνα αμαξοδρομίας (448 π.Χ.)
Κόρη του Ωκεανού, πρόσχαρη δέξου τώρα
το πιο ωραίο, το γλυκό βραβείο για τους μεγάλους άθλους και για τα
στεφάνια
που στην Ολυμπία κερδήθηκαν, δώρα του Ψαύμη και του αμαξιού που
κούραση δεν ξέρει.
Την πόλη σου, τη λαοτρόφο Καμάρινα, ο Ψαύμης τη δόξασε
και τους δώδεκα βωμούς τίμησε, στις πιο λαμπρές γιορτές των θεών,
με θυσίες βοδιών και με αγώνες που πέντε μέρες κράτησαν
αγώνες με άρματα, με αμάξια και σ’ άλλους μ’ ένα άλογο.
Νικητής αναδείχτηκε και δόξα λαμπρή σου χάρισε∙
τον πατέρα του τον Άκρωνα τον δόξασε και την πόλη τη νιόχτιστη.
Απ’ τ΄αγαπημένα μέρη του Οινομάου και του Πέλοπα μας ήρθε∙
Κι αυτός, παλλάδα, της πόλης μας προστάτισσα,
τραγουδάει για τον ιερό σου τόπο
και μαζί με τον ποταμό Ωανό και για τη λίμνη τη δικιά σου∙
και τα νερά τα άγια τραγουδάει του ποταμού του Ίππαρη που τον κόσμο
ξεδιψάει
και κορμούς φέρνοντας απ’ το ψηλό το δάσος γρήγορα χτίζει τα σπίτια
τα γερά∙
Κι αυτήν εδώ την πόλη στο φως τη βγάζει λυτρώνοντάς την απ’ τα
δύσκολα.
Πάντα ο μόχθος και το ξόδεμα παλεύουν με τον κίνδυνο
για νίκες και πρωτιές που όποιος τις πετύχει
σοφός λογίζεται απ’ τους δικούς του συμπολίτες.
Δία, λυτρωτή μας, που στα ψηλά τα νέφη κατοικείς και στο λόφο
του Κρόνου βασιλεύεις
και του Αλφειού το ρέμα το πλατύ τιμάς και το ιερό το σπήλαιο της
Ίδης,
ικέτης τώρα σε σένα προσπέφτω, καλώντας σε με τον ήχο λυδικών
αυλών.
Να σου ζητήσω θέλω την πόλη ετούτη να στολίζεις
με ξακουστά ανδραγαθήματα
και για σένα, Ολυμπιονίκη Ψαύμη, να ζητήσω θέλω
να’ χεις γλυκά γεράματα και στο τέλος το στερνό να φτάσεις
με τα δικά σου παιδιά στο πλάι σου∙ όταν κανείς τον πλούτο του καλά
τον κυβερνά
και στα δικά του τ’ αγαθά αρκείται,
τη δόξα πάνω απ’ όλα βάζοντας, ας μη γυρεύει και θεός να γίνει.


 *


Από το έργο του Πινδάρου σώζονται μόνο αποσπασματικά κείμενα και οι 44 Επίνικοι΄Υμνοι, που γράφτηκαν κατά παραγγελία για να τιμηθεί η νίκη περιώνυμων αθλητών στους πανελλήνιους αγώνες στην Ολυμπία, στους Δελφούς, στον Ισθμό και στη Νεμέα, χωρισμένοι από τους γραμματικούς της Αλεξάνδρειας σε τέσσερα βιβλία.Από αυτούς, όσοι αναφέρονται σε νικητή στους πανελλήνιους αγώνες της Ολυμπίας ονομάζονται Ολυμπιόνικοι. Ο παρών Ολυμπιόνικος του Πινδάρου γράφτηκε για τον Ψαύμη, Καμαριναίο την καταγωγή, που νίκησε σε αγώνα αμαξοδρομίας στην Ολυμπία το 448 π.Χ.

Νικήτας Παρίσης 

*

Ο Πινδαρικός Επίνικος είναι κάτι παραπάνω από μια προσεκτικά  δομημένη αλληλουχία εγκωμιαστικών μοτίβων. Παρόλο που κάνει σαφώς χρήση λογοτυπικών αλληλουχιών και παραδοσιακών θεμάτων και εκφράσεων, η ενότητά του είναι πιο πολύ οργανική παρά μηχανική. Η πρόοδος της σκέψης και η σημασία σε μια ωδή βασίζονται όχι απλώς στο "οριζόντιο" γραμμικό ξεδίπλωμα μερικών προγραμματικών θεμάτων αλλά επίσης σε μια "κάθετη", μεταφορική συσχέτιση εικόνων και συμβόλων κι έναν παραλληλισμό μεταξύ μεταφοράς και πραγματικότητας, μύθου και ιστορικού παρόντος.

Charles Segal

*

Στο πυκνοϋφασμένο κείμενο ενός Επίνικου πολλά και φαινομενικά ετερόκλητα στοιχεία συνείρονται και δημιουργούν το απόλυτο, το ολοκληρωτικό κείμενο. Τίποτε δεν είναι τυχαίο ή περιττό. Ο εγκωμιαζόμενος ήρωας εντάσσεται όχι μόνο στην κοινότητα που τον γέννησε, αλλά και σε ένα μυθικό σύστημα. Δεν εμφανίζεται μόνο ως άτομο αλλά και ως μέλος της τρέχουσας ιστορίας, ζει και στον παρόντα και στον παρελθόντα χρόνο, είναι ο λατρεμένος των θεών, αλλά την ίδια στιγμή αποτελεί στόχο διαβολής και φθόνου. Εν κατακλείδι, όλα αυτά τα στοιχεία που συνιστούν μια πινδαρική ωδή (γλώσσα, μέτρο, εικόνες και μεταφορές, ιδέες, ιστορικές αναφορές, φύση, τέχνη, πολιτισμικά στοιχεία, ανθρώπινος πλούτος και δύναμη πολιτική, μυθολογία και θεολογία, γνωμική γενίκευση και ειδική λεπτομέρεια κ.λπ.) ορίζουν και προβάλλουν το απόλυτο ιδεώδες. Ωστόσο, πρέπει να τονίσουμε ότι ο Πίνδαρος δεν εξυμνεί μέσα από τους Επινίκους και ειδικότερα μέσα από τους δεκατέσσερις Ολυμπιόνικους ένα αφηρημένο "ιδεώδες". Τουναντίον, με αφορμή  κάποιο συγκεκριμένο πρόσωπο συστήνει και προβάλλει την αίσθηση μιας ακατάλυτης ηρωικής ηθικής, την οποία ο τιμώμενος νικητής  φέρει ή οφείλει να φέρει.

Γιώργης Γιατρομανωλάκης  
***


Αρχαία Ολυμπία Ήλιδα και Ολυμπιακοί Αγώνες, 4 video